لارو سنگی (Stonebrood) چیست

در سال ۱۹۰۶ و برای اولین بار ماسن دانشمند آلمانی بیماری را گزارش کرد. بیماری از دانمارک و سایر نقاط اروپا و نیز امریکا، ونزوئلا و … گزارش شده است. این بیماری قارچی است که توسط قارچ هایی از جنس آسپرژیلوس مانند   Aspergillus Flavus و گاهی توسط  Aspergillus Fumigatus در نوزادان و حشرات کامل زنبورعسل به بوجود می‌آید. معمولا آسپرژیلوس فلاووس عامل بیماری است. این قارچ خاکزی می‌باشد.
اسپورهای قارچ به وسیله غذا از طریق دستگاه گوارشی وارد بدن حشره شده و پس از رشد ونمو در این قسمت رشته‌های میسلیوم قارچ به کلیه قسمت های نرم نفوذ می‌کند.این بیماری در نزد زنبورداران اهمیت کمتری دارد و به ندرت نیز دیده می شود.

عامل بیماری لارو سنگی
انواع آسپرژیلوس ها نظیر آسپرژیلوس فلاووس، آسپرژیلوس فومیگاتوس، آسپرژیلوس نیجر،… سبب بیماری نوزادان سنگی شده اند.
آسپرژیلوس فلاووس و آسپرژیلوس فومیگاتوس بیشتر از سایر گونه های این جنس، سبب بروز این بیماری می شوند. این قارچ ها ساکن طبیعی خاک هستند و در زنبوران بالغ، دیگر حشرات، پستانداران و پرندگان نیز می توانند پاتوژن و آسیب رسان باشند.

انتقال عامل بیماری زا
•    بیماری نوزادان سنگی با تبادل شان بین کندوهای سالم و آلوده، به کندوی سالم منتقل می‌شود.
•    خوراندن گرده و عسل از شان‌های آلوده به زنبوران، سبب انتقال بیماری می‌شود.
•    آلوده شدن ظروف شربت‌دهی و … به اسپورهای قارچ، می‌تواند به انتشار بیماری کمک کند.

علائم بیماری لارو سنگی
•  در لاروهای آلوده اسپور می‌تواند روی کوتیکول لارو جوانه زده و میسلیوم‌های خود را در بافت نرم نفوذ دهد.
•  رشد قارچ سبب مومیائی شدن نوزاد می‌شود و نوزاد مومیایی به صورت نوزاد جامد و سفتی مشخص می‌شود که به سختی می‌توان آن را شکست، به همین جهت نوزاد سنگی نام گرفته است. این حالت شبیه حالت اسفنجی نوزاد گچی نمی‌باشد. نوزاد •  آلوده شده با آسپرژیلوس فلاووس با رشد پودر مانند و سبزرنگ اسپورهای قارچی در روی آن پوشیده می‌شود.
•  قارچ با عبور از کوتیکول لارو، حلقه مشخصی به رنگ زرد مایل به سفید در پشت سر لارو تشکیل می‌دهد که در مدت ۳-۱ روز تمام بدن لارو را به صورت پوستی کاذب می‌پوشاند. سپس اسپورهایی را در سطح خارج لارو مرده تولید کرده و به رنگ •  سبز متمایل می‌شود. البته این رنگ بسته به نوع آسپرژیلوس مهاجم، متفاوت می‌باشد.
•  اسپورهای قارچ آسپرژیلوس فلاووس، سبز زرد رنگ و اسپورهای آسپرژیلوس فومیگاتوس، سبز خاکستری و اسپورهای آسپرژیلوس نیجر سایه رنگ هستند. این اسپورها می‌توانند تمام فضای سلول را پر بکنند و در اینصورت البته رشد قارچ و تولید •  اسپورهای ان اجازه دهد، سلول‌های شان محتوی لاروهای مومیایی به سختی دیده خواهد شد. اسپورها به فراوانی زیاد نزدیک سر نوزاد عفونی پیدا شوند.
•  زنبور بالغ با بلعیدن اسپورهای قارچ مبتلا می‌شود.بعد از جوانه زدن اسپور در لوله گوارشی، میسلیوم‌های  تولید شده به بافت‌های نرم محوطه شکمی حمله می‌کنند و با رشد در آن، ترکیب بافتی آنرا سخت می‌کنند. این حالت سبب می‌شود شکم •  زنبور بالغ سفت و سخت گردد. زنبوران بالغ تابستانی ظاهرا حساس‌ترند و در هر سنی ممکن است بمیرند.
•  در زنبوران بالغ مبتلا به بیماری نوزادان سنگی، بیقراری غیر طبیعی، ناتوانی، ضعف و فلجی نمایان می‌گردد و ناحیه شکم عموما پهن شده، سپس مومیایی می‌شود. قارچ همچنین بر روی بدن زنبور بخصوص در نواحی اتصال سینه به شکم و منطق •  نزدیک به سر می‌تواند رشد کرده، تولید اسپور نماید.

بیماری زائی لارو سنگی
•  هم نوزادان و هم زنبوران بالغ نسبت به بیماری حساس هستند اما آلودگی لاروها بیشتر از آلودگی زنبوران بالغ گزارش می‌شود. تلفات در بالغین بیشتر است و بیماری در مناطق مرطوب بیشتر دیده می‌شود.
•  لاروها و شفیره‌ها بعد از آلودگی و به دنبال مرگ، به مومیایی‌های سخت و سنگی تبدیل می شوند. این حالت در زنبوران بالغ فقط در قطعه شکمی اتفاق می‌افتد.
•  عمل قارچ‌های بیماریزا در بدن زنبور، فیزیکوشیمیایی است بدین صورت که میسیلوم قارچ، بافت‌ها را سوراخ می‌کند و آنزیم‌های قارچ، آنها را هضم می‌کند. مواردی از مرگ‌و‌میر زنبور بر اثر سموم ناشی از رشد قارچ در روده آن و آزاد شدن سموم به عصاره گوارشی روده، گزارش شده است.
•  بدلیل اینکه قارچ توسط ریسه‌های خود به سلول‌ها متصل می‌شود، زنبوران بالغ به راحتی نمی‌توانند آنها را بزدایند، بدین جهت رهایی خود‌ به ‌خودی از بیماری نوزادان سنگی غیر ممکن است.
•  اگر لاروها در قبل از شقیرگی الوده شوند، وقتی در سلول‌های سر پوشیده قرار می‌گیرند، ممکن است قبل از شفیرگی بمیرند. لاروها چه در سلول‌های سرپوشیده، چه در سلول‌های سرباز، از قارچ‌های آسپرژیلوس آسیب می‌بینند اما شفیره‌های موجود در سلول‌های سرپوشیده حساسیت کمتری دارند.
•  ممکن است به علت از بی رفتن لارها، کلنی ضعیف شود و متعاقب آن البته به ندرت قارچ به بقیه نوزادان و زنبوران بالغ حمله ور گردد. اگر دمای کندو بیشتر شده و تهویه آن ناقص باشد یا زنبور به مدت طولانی حبس شود، حساسیت زنبور بیشتر می‌شود. رطوبت زیاد کندو اگرچه از رطوبت زیاد غذا یا عسل ناشی شود، در ابتلا کلنی به بیماری موثر است.
•  استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک‌ها، سبب بهم خوردن فلور میکروبی روده و رشد قارچ می‌شود. استرس‌های فراوان مثل توکسین‌های سایر قارچ‌ها، سموم شیمیایی، بیماری‌های مزمن یا عفونی، کمبود غذا و نیز عوامل وراثتی در فراوانی بروز بیماری نوزادان سنگی نقش دارند.

تشخیص بیماری لارو سنگی
•  در مراحل اولیه، بیماری را به سختی می‌توان تشخیص داد. اما قارچ به سرعت رشد می‌کند و در نزدیک نقطه پایانی سر لارو، شبه حلقه زرد‌رنگ متمایل به سفید تشکیل می‌دهد.
•  با مشاهده علائم فاحش رشد قارچ (تشکیل اسپور و سنگی بودن نوزاد) به بیماری مشکوک و با تهیه یک گسترش ساده مرطوب در لام میکروسکوپی، می‌توان ساختمان میسلیوم‌ها و اسپورهای آسپرژیلوس را در حالیکه به بدن لارو نفوذ کرده‌‍‌اند، مشاهده و تشخیص را قطعی کرد.

تشخیص آزمایشگاهی:
چند عدد از لاروهای مرده را در آب مقطر سترون خیسانده و از آن جهت آزمایش مستقیم میکروسکوپی و کشت استفاده می‌شود.

تشخیص میکروسکوپی:
در آزمایش مستقیم هاگ‌ها و رشته‌های میسلیوم به قطر ۱ تا ۳ میکرون شاخه شاخه و منشعب مشاهده می‌شوند. سر آسپرژیلوس در انتهای ستنی به نام کنیدیفر به شکل گرد یا بیضی شکل است که روی ان استریگماها قرار دارند و هاگ‌ها به صورت زنجیری بالای استریگماها جای دارند. گونه‌های مختلف آسپرژیلوس با تفاوت‌هایی که در سر آسپرژیلوس هست مشخص می‌شود.

کشت:
مناسب‌ترین محیط کشت محیط سابورو دکستروز آگار است. پرگنه‌ها نخست سفیدرنگ هستند و پس از ۴-۳ روز بسته به نوع قارچ زرد تا سبزرنگ می‌شوند. رنگ پرگنه‌ها ابتدا و سپس تیره رنگ می‌شوند. می‌توان از قارچ‌های کشت شده برداشت نموده و با یک قطره پتاس یا لاکتوفنل کاتن بلو بین لام و لامل قرار داده زیر میکروسکوپ مشاهده کرد.
گونه های آسپرژیلوس در Potato dextrose agar یا Sabouraud dextrose agar رشد می‌کنند. اما باید توجه داشت که این قارچ‌ها می‌توانند در انسان و سایر حیوانات بیماری‌های تنفسی ایجاد نمایند.

درمان لارو سنگی
•  پس از گسترش میسلیوم قارچ بدن حشره سخت و مومیائی می‌شود. به طورکلی روش اساسی و قاطعی جهت معالجه این بیماری وجود ندارد.
•  اگر آلودگی کمتر باشد، زنبوران به خوبی می‌توانند نوزادان مرده را از کندو خارج کنند و کلنی را در مدت زمان کوتاهی به حالت نرمال برگردانند اما اگر آلودگی بیشتر باشد، سوزاندن زنبورها، شان‌ها و همه محتویات کندو و متعاقب آن ضدعفونی کندو، راه چاره ممانعت از انتشار بیماری نوزادان سنگی است.
•  ولی ضدعفونی وسایل زنبورداری و سوزاندن قاب های کاملا آلوده و همچنین رطوبت داخل کلنی و انجام تهویه کافی در جلوگیری و یا کاهش شدت بیماری موثر است.
•  باید توجه داشت، انسان نیز به آسپرژیلوس مبتلا می‌شود لذا شخص سوزاننده زنبورها و شان، باید چشمان، دهان و بینی خود را با محافظ‌های مثل ماسک و … پوشانده تا احتمال آلودگی را کاهش دهد. حتی بدین خاطر عسل کندوهای آلوده به بیماری نوزادان سنگی قابل مصرف انسان نیست.
•  اگر کلنی‌هایی را که فقط لارو های آن به شدت آلوده‌اند، با گوگرد دود داده، کندوها را ضدعفونی و شان‌ها را از کندو خارج نماییم و زنبورها را در جعبه ویژه‌ای به مدت ۲ روز در یک اتاق تاریک و خنک خوراک دهیم و ملزومات کندو را سترون و قاب‌های جدید دارای ورقه موم غیر آلوده در کندو تعبیه نماییم، بعد از انتقال مجدد زنبوران به کندو، بیماری عود نخواهد کرد.
•  دود دادن شان‌ها با اتیلن اکسید به مدت ۱۵ دقیقه در دمای ۲۲ درجه سانتی گراد، قارچ آسپرژیلوس فلاووس را نابود می‌کند.