ارتباط بین تغذیه و عوامل بیماریزا بر سلامتی زنبور عسل | قسمت اول
کاهـش سـلامت زنبـور عسـل تحـت تاثیـر برهـم کنـش هـای متعـدد میـان عوامـل مختلـف تنـش زای محیطـی مـی باشـد کـه از جملـه مهمتریـن ایـن عوامـل کمبـود هـای گیاهـی، انـگل هـا و سـایر عوامـل بیمـاری زا میباشـد. تغذیـه ضعیـف زنبـور عسـل میتوانـد اثـرات منفـی بیماری هـای عفونـی ویروسـی و قارچی بر زنبـور را تشـدید کنـد و برعکـس .
این انگل هـا و عوامـل بیماری زا میتواننـد فیزیولـوژی تغذیـه ای زنبـور را بـه طـور زیـان آور تحت تاثیـر قراردهنـد. رابطـه موثـری بیـن ایمنـی گروهـی و فـردی بـا وضعیـت تغذیـه کلنـی وجـود دارد. انـگل واروآ چنیـن رابطـه ای را بـا کاهـش سـطح تغذیـه، کاهش کارکـرد ایمنـی فـردی و انتقال ویـروس بدتـر مـی کنـد. همچنیـن برهـم کنـش مضـر و بالقـوه ای بیـن تغذیـه ضعیـف زنبـور و بیماری هـای عفونـی آن وجـود دارد کـه ممکـن اسـت کاهـش سـلامت زنبـور را به دنبال داشـته باشـد .
پیشـنهاد می شـود در مبارزه با چالش های سـلامتی زنبور، بهبود مقاومـت تغذیـه ای زنبورها مد نظر باشـد ؛ چنین روشـی میتواند زنبورهـا را از دیگـر عوامل تنش زای محیطـی مانند عوامل عفونی و بیماری زا محافظت کنـد. به منظور ایجاد مقاومـت تغذیه ای می تـوان بـه کمـک برنامـه هـای حفاظتـی و اصلاحـی کمیـت و تنـوع گیاهـی طبیعـت را بـرای زنبور غنـی سـازی نمـود و از مکمل های غذایـی بـرای رفـع کمبـود نیـاز غذایـی آنها بهره جسـت.
زنبورهـای گرده افشـان در زیسـتگاه هـایی با آشـفتگی فزاینده زندگـی مـی کننـد، جایـی کـه در سراسـر جهـان، طبیعـت بیش از پیـش بـه کشـاورزی متمرکـز و مناظـر شـهری تبدیـل شـده انـد . همزمـان بـا جابجایـی جهانـی انـواع کالاهـا از جملـه خـود زنبورهـا، سـرعت گسـترش آفـات و عوامـل بیمـاری زا نیز افزایش یافته اسـت . هرچند در گذشـته نیز علاقه جدی به کاهش این دو منبع اسـترس وجود داشـته اسـت امـا در مـورد نحـوه تعامـل و برهم کنـش های موجـود میان آنها کمتر بررسـی شـده اسـت.
عوامل اسـترس زا در دنیای واقعی ظهـور پیـدا مـی کنـد، امـا درک و فهـم از هـم افزایـی پیچیـده بین عوامـل مختلـف تنـش زای بیماری ـزا و تغذیـه ای که زنبورهـا با آن روبـرو هسـتند، هنوز بـه مطالعات بیشـتری نیـاز دارد.
رژیـم غذایـی زنبورهـا عمدتـا از گـرده و شـهد جمـع آوری شـده از گل هـا تشـکیل شـده اسـت. ایـن محصـولات، کربوهیـدرات هـا ،پروتئیـن هـا، لیپیدهـا و سـایر مـواد مغـذی مـورد نیـاز بـرای زنـده مانـدن زنبورهـا را فراهـم مـی نماینـد.زنبـور عسـل ترجیحـا رژیـم هـای غذایی حـاوی انـواع گـرده را مصـرف مـی کنـد. و ایـن امـر طـول عمـر آنهـا را بهبـود مـی بخشـد، گـرده برخـی از گل هـا از جملـه گیاهـان زراعـی متـداول بـه تنهایـی مـواد مغـذی لازم بـرای زنده ماندن و رشـد و نمو مناسـب زنبـور عسـل را فراهـم نمـی کننـد.
امـروزه موضـوع دسترسـی زنبورها بـه منابع غذایی مورد توجـه روز افزون پیـدا کـرده اسـت چراکـه تغییر کاربـری اراضـی منجـر بـه تغییـر در دسترسـی و کاهـش تنـوع منابـع گل و تحمیـل خسـارت ناشـی از تغییـر رژیـم غذایـی به زنبـور شـده اسـت ، زمیـن هـای اطراف زنبورسـتان می تواند تاثیر زیادی بر سـلامتی و فیزیولـوژی زنبـور بگـذارد.
زنبورهـای واقع در اراضی کشـاورزی ذخایـر چربـی کمتـری داشـته کـه باعـث زمسـتان گذرانـی ضعیف تر و خسـارت بیشـتر می شـود. هرچند چنیـن رابطـه ای همیشـه برقـرار نبـوده امـا در برخـی مناطـق انگلیـس، کنیـا و فرانسـه کـه فعالیـت کشـاورزی در آنجـا بیشـتر بـوده، کاهـش کیفیـت گـرده ذخیـره شـده و تولیـد عسـل گـزارش شـده اسـت.اگرچـه بیـان فهـم مشـترکی از نحـوه تاثیـر عوامـل طبیعـت بر سـلامت زنبور عسـل سـخت اسـت امـا یک چیـز واضح اسـت و آن دسترسـی بـه فلور گیاهـی و تنش های غذایی اسـت که دو چالـش مهـم و اصلـی بـرای محققـان و زنبـورداران در ارتباط با سـلامتی زنبـور عسـل می باشـد
یکـی از عوامـل مهـم تنـش زا که زنبور عسـل بـا آن روبرو اسـت تنـش هـای آفتـی و عوامـل بیمـاری زا اسـت. زنبورهـای عسـل میزبـان انـواع مختلفـی از پاتـوژن ها از جملـه ویروسـها، باکتریها ،قارچهـا و همچنیـن آفـات بندپایان هسـتند کـه مضرتریـن این ها جـرب واروآ اسـت کـه عـلاوه برآلـوده کـردن شـفیره هـای در حـال رشـد و زنبـور هـای بالـغ، میزبان و منتقـل کننده چندیـن ویروس هـم مـی باشـند. ویـروس هـا بـه تنهایـی و همـراه بـا کمپلکـس ویـروس - جـرب واروآ عوامل محرک اصلی در تلفات کندو شـناخته شـده انـد. بـا این حال، سـایر عوامل بیماری زا نیـز در تلفات نقش دارنـد.
نوزمـا سرانا ( Nosema cerana ( ، یـک انـگل قارچـی روده ای اسـت کـه مـی توانـد باعث کاهـش طـول عمـر و از بین رفتـن کندو شـود و نیـز عامل لـوک اروپایـی و آمریکایـی که باکتریهای مسـری هسـتند و بـه شـفیره و لاروهـای در حـال رشـد حملـه مـی کننـد. ویـروس هـا و سـایر عوامـل بیمـاری زا مـی تواننـد بـه سـرعت در کلنی هـای زنبور عسـل از طریـق تماس نزدیـک از راه کندوهـا و مواد غذایی، منتقـل و در دوره های زاد و ولـد گسـترش یابنـد، رابطـه ی موثـری بیـن ایمنـی اجتماعـی و فـردی و وضعیـت تغذیـه کلنـی وجـود دارد و کنـه هـای واروآ ایـن رابطـه را تضعیـف مـی کننـد، زیرا باعـث کاهش سـطح مواد تغذیـه ای مـی شـوند، عملکـرد سیسـتم ایمنـی بدن را سـرکوب کـرده و ویروس ها را منتقل می کننـد.
تغذیه زنبورهای عسل و حساسیت آنها به بیماری ها
در بسـیاری از موجـودات، کمیـت یـا کیفیـت جیـره غذایـی مـی توانـد بـر حساسـیت آنهـا نسـبت بـه عوامـل بیمـاری زا تاثیـر بگـذارد. چگونگـی تاثیـر ایـن دو عامل در زنبور عسـل هنـوز کاملاً مشـخص نشـده اسـت. زنبورهـای عسـل تمـام نیازهـای غذایـی خـود را از طریـق شـهد و گرده تأمیـن می کنند و مقـدار جمع آوری آنهـا توسـط زنبـور از نیـاز کلنـی ها بیشـتر اسـت، بنابرایـن مقادیر مـازاد بصـورت عسـل و نـان گـرده بـرای دوره کمبـود ذخیـره مـی گردد. گرده و شـهد عسـل حاوی مقادیر متغیـری از پروتئین ،چربـی و کربوهیـدرات و انـواع مـواد فیتوشـیمیایی و ریـز مغـذی هـا مـی باشـد. کربوهیـدرات هـا ( از منشـاء شـهد و عسـل ) بعنوان منبـع غنـی انرژی بـرای تمـام مراحـل و انواع زنبـوران ( مـاده ، نر ، ملکـه) بـوده و همچنیـن انـرژی لازم بـرای فرآیندهـای متابولیکی مرتبـط بـا واکنـش هـای ایمنـی سـلولی و عمومـی را فراهـم مـی کننـد و مـی تواننـد متابولیت هـای گیاهـی ثانویه را کـه دارای خاصیـت ضـد میکروبی هسـتند، فراهـم کنند.
گـرده و نـان گرده ، پروتئیـن و مـواد مغـذی مورد نیاز بـرای فرآیندهـای فیزیولوژیکی ماننـد پـرورش نـوزاد، رشـد و ایمنـی بـدن را تأمیـن مـی کنند ، ارتبـاط بیـن تغذیـه و ایمنـی در بسـیاری از ارگانیسـم هـا مشـخص شـده اسـت و عملکـرد ایمنـی بـدن در اثـر محدودیت انرژی تحـت تاثیر قرار می گیـرد. پروتئین روزانـه ( گـرده ) ، اسـیدهای آمینـه ضـروری مـورد نیـاز برای سـنتز پپتیدهـا در مسـیرهای ایمنـی از جملـه اجـزای AMP را فراهـم می کنـد.
رابطه بین تغذیه و ایمنی هنگامـی کـه زنبورها توسـط جـرب واروا آلـوده می شـوند، به خطر مـی افتـد. زنبوران کارگری که در مراحل رشـد توسـط جـرب واروا آلـوده مـی شـوند حتـی در زمـان وفـور گـرده دارای سـطح پاییـن پروتئین هسـتند و نمی توانند رشـد کافی داشـته باشـند. شـفیره آلـوده بـه واروآ مقدار پروتئین پایین ، سـطح اسـید آمینـه آزاد بالا و وزن تولـد پایینـی نسـبت بـه شـفیره هـای غیرآلـوده نشـان مـی دهـد و فراینـد هـای سـنتز پروتئیـن و رشـد در زنبورهـای آلـوده توسـط جرب واروا مهار می شـود.
بر اسـاس مطالعـات محققین، نـوع منبـع کربوهیدراتـی و پروتئینی جیـره غذایـی بـر ترکیـب رونویسـی زنبـور بالـغ اثـر گـذار اسـت .همچنیـن ترکیبـات عسـل، مسـیرهای سـم زدایـی در سـلولهای روده و ژن هـای مرتبـط بـا متابولیسـم پروتئین و کاهش اکسـیداتیو را تنظیم می کند. اما چنین اثراتی در کلنـی هـای تحت مدیریـت که معمولاً از سـایر منابـع کربوهیدراتی ( بـه عنـوان مثـال ، محلـول سـاکارز یا شـربت ذرت با فروکتـوز بالا ) تغذیـه مـی شـوند، مشـاهده نشـده اسـت.
گـرده ، گیرنـده مـواد مغـذی و مسـیرهای متابولیکـی را فعال مـی کند و بر بیـان ژن های مؤثـر بـر طـول عمـر، عملکـرد ایمنـی بـدن ، تولیـد برخـی از AMP هـا و سـم زدایـی آفـت کـش هـا تاثیـر مـی گـذارد. امـا اگر زنبورهـا توسـط انـگل واروآ آلـوده شـوند ، کاهـش در متابولیسـم پروتئیـن ، مهـار برخـی از ژن هـای ایمنـی و افزایـش سـطح ویـروس وجـود دارد کـه بـا تغذیـه گـرده قابـل برگشـت نیسـت .
بنابرایـن در مـورد مزایـای رژیم های غذایی در عملکرد سیسـتم ایمنـی بـدن زنبورهـای عسـل آلـوده بـه واروآ محدودیـت هایـی وجـود دارد. ایـن در حالـی اسـت کـه هنـوز مشـخص نیسـت کـه چگونـه بایـد "بهتریـن" گـرده را بـرای زنبـور فراهـم کـرد. شـواهد نشـان مـی دهـد کـه رژیـم غذایـی متنـوع بـه احتمـال زیـاد مـواد مغـذی ضروری زنبـور را تأمین خواهد کرد. بطوریکه نشـان دادند کـه تنـوع بیشـتر گـرده ، برخـی از عناصـر ذاتـی سیسـتم ایمنی را تنظیـم مـی کند و مـرگ و میر ناشـی از نوزما سـرانا و ویروس فلج حـاد اسـرائیلی ( IAPV ) را کاهـش مـی دهـد.
فـرض بر این اسـت کـه چربـی هـا، اسـیدهای آمینـه و همـه ریـز مغذیهـا در ایـن امـر مشـارکت دارند، اگرچه محرک قطعی آن مشـخص نشـده است. به احتمـال زیـاد در بیـن همه این اجزا تعامل مشـترکی وجـود دارد و هـر یک از آنها در مقاومت زنبور عسـل نقش مهمـی را ایفا می کنند .درباره مکانیسـم هایی کـه رژیم غذایی خوب باعـث کاهش بیماری زنبورهـا در مواجهـه بـا عوامل پاتوژن ویروسـی و قارچی می شـود ،بایـد بیشـتر تحقیـق شـود. با این حـال بر اسـاس شـواهد باید گفت کـه زنبـور عسـل مثـل سـایر موجـودات مـی توانـد بواسـطه بهبـود تغذیه از سیسـتم ایمنی و پاسـخ هـای ضد پاتوژن خود سـود ببرد.
تاثیر انگل ها و عوامل بیماری زا بر تغذیه زنبورها
عفونـت هـای پاتوژنـی و میـزان حساسـیت بـه آن در زنبـوران عسـل نـه تنها تحت تاثیـر تغذیه میزبان اسـت بلکه به سـوء تغذیه خـود عوامـل بیماری ـزا هم مرتبـط می باشـد، این پدیده مـی تواند بـه دو شـکل در زنبورهـای عسـل ایجـاد شـود .
1 ) تاثیرعفونـت بـر تغذیـه فیزیولوژیکـی از طریـق هضم
2 ) تاثیر بر رفتاری که بر سـطح تغذیـه کنـدو دارد.
نوزمـا آپیـس و نوزمـای سـرانا ، روده زنبـور را آلـوده مـی کنند و بـا دزدی مواد مغذی و ایجاد مشـکلات گوارشـی طـول عمـر آنهـا را کاهـش مـی دهنـد. همچنیـن نوزمـای سـرانا توانایـی تضعیـف سیسـتم ایمنـی زنبـور میزبـان را دارد. چـون تغذیـه گـرده بـا کیفیـت پاییـن سـبب تشـدید مـرگ و میر ناشـی از نوزمـا مـی شـود، میـزان بـالای نوزمـا همـراه با سـوء تغذیه و سـرکوب سیسـتم ایمنـی بـدن باعـث شـیوع بـالای عوامـل پاتوژن مولـد مـرگ و میـر در زنبـور عسـل مـی شـود. ایـن سـوء تغذیـه همچنیـن می تواند بر حساسـیت به سـایر عوامل بیمـاری زا تاثیر بگـذارد و بـا کاهش تغذیه و ایمنی، زنبورهای عسـل ممکن اسـت بیشـتر مسـتعد ابتـلا بـه عفونت ویـروس شـوند.
عفونـت همزمان بـا چنـد عامـل بیمـاری زا اغلـب در کندوهـای ضعیـف یـا بیمـار مشـاهده شـده اسـت . عفونـت پاتوژنـی همچنیـن ممکن اسـت بـا اختـلال در رفتاری که باعث تغییر در سـطح تغذیه کلنی می شـود، بر سـلامت غذایی افـراد و کلنـی هـا تاثیـر بگـذارد. هـر دو عفونـت نوزوما و سـاکبرود ( SBV ) همـراه بـا کاهـش جمـع آوری گرده می باشـد و انگل نوزما مـی توانـد منجر بـه کاهش سـطح پروتئیـن ذخیـره ای ویتلوژنین و افزایـش سـطح هورمـون جوانـی شـود کـه نتیجـه آن شـروع زود هنـگام رفتـار چـرا در زنبـوران کارگـر می باشـد.
امـروزه اصلی ترین تهدیـد آفات برای زنبورهای عسـل جرب های واروآ محسـوب می شـوند. آلوده شـدن شـفیره های درحال رشـد مـی توانـد سـبب ایجـاد زنبـور هـای کوچکتـر بـا حجـم همولنـف پایین و انتقال انواع ویروسـ ها شود. عـلاوه بـر ایـن ، افزایـش جـرب واروآ بـا کاهـش ذخیـره چربـی و افزایـش ذخیره گـرده بـا کاهـش جـرب واروا مرتبط اسـت، اما چگونگی مکانیسـم عمـل کمپلکـس آفـت و عوامـل بیماری ـزا بر کاهـش تغذیـه گروهی کامـلاً روشـن نشـده اسـت.
بـا این حـال دلیل ارتباط تنگاتنـگ جرب واروا بـا ویروس های ناقـل هنـوز مشـخص نیسـت کـه آیـا ناشـی از کمبودهـای غذایی کنـه هـا مـی باشـد و یـا اینکـه عفونـت ویروسـی بـه خـودی خـود ممکـن اسـت بـر تغذیـه زنبـور عسـل تاثیـر بگـذارد. ماننـد نوزما ،برخـی ویـروس هـا نیـز از راه روده به میزبان خود نفـوذ می کنند و ایـن احتمـال را ایجـاد می کند کـه ویروس ها خودشـان می توانند در فیزیولـوژی روده ، هضـم و یـا جـذب مواد مغذی اختـلال ایجاد کننـد.
؛؛ ادامه دارد ...
ارتباط بین تغذیه و عوامل بیماریزا بر سلامتی زنبور عسل|قسمت دوم
