چگونه زنبوردار شویم

قسمت اول » استفاده از کتابهای مفید پرورش زنبور عسل
1 )  کتاب زنبور عسل و پرورش آن » اثر دکتر شهرستانی ، مرکز نشر سپهر
گرچه از قدیمی ترین کتابها در این زمینه محسوب می شود اما حاوی نکات بسیار خوبی برای افراد مبتدی می باشد و تجربیات و اطلاعات دکتر شهرستانی که زنبوردارم بودند در این کتاب به خوبی بیان شده است.مطالعه این کتاب را به عنوان اولین کتاب توصیه می کنیم.
2 ) پرورش زنبور عسل » اثر دکتر عبادی و علی اصغر احمدی ، انتشارات ارکات دانش
این کتاب مقداری سنگین تر و علمی تر از کتاب قبلی است و به عنوان دومین کتاب توصیه می شود.
3 ) زنبوران عسل و زنبورداری » اثر مهندس پیرایرانی ، نشر آییژ
این کتاب را می توان جامع ترین کتاب حال حاضر دانست که به تازگی چاپ شده است و خلاصه شده کتابهای قبلی این نویسنده و زنبوردار حرفه ی می باشد و مطالعه آن بسیار توصیه می شود.
مطالعه این سه کتاب برای شروع زنبورداری کفایت می کند و حاوی اطلاعات جامعی هستند که نیاز زنبوردار را در زمینه علم زنبورداری برآورده می کنند.

قسمت دوم » انتخاب هدف
عزیزان برای شروع هر کاری ابتدا باید هدف خود را تعیین کنید.هدف که داشته باشید انگیزه و نیروی محرکه برای رسیدن به موفقیتهای پیش رو را پیدا می کنید.
کسانی که زنبورداری می کنند سه هدف زیر را دنبال می کنند :
1 ) به عنوان سرگرمی و تفریح:تعدادی از کسانی که زنبوردار حرفه ی شدند ابتدای امر به خاطر رفع بی حوصلگی ، تفنن و تامین عسل خانواده خود زنبورداری را شروع کرده اند.
نویسنده این مطلب بدین شکل زنبورداری را با دو کندو(کلنی)شروع کرد و هرگز فکر نمی کرد روزی به صورت جدی این حرفه را دنبال کند.
این دسته از افراد می توانند تعداد کمی کلنی(زیر ده فروند)را حتی در منزل،روی پشت بام،باغ و...پرورش دهند و عسل خانواده خود را تامین کنند و سرگرم باشند.
2 ) به عنوان شغل دوم:اکثر زنبورداران زنبورداری را به عنوان شغل دوم انتخاب کرده اند.این دسته از افراد غیر از شغل اصلی که دارند وقتهای اضافی خود را صرف پرورش و نگهداری زنبور عسل می کنند.این دسته از افراد بسته به زمانی که دارند می توانند از پنجاه تا دویست کلنی(متوسط صد کلنی)را پرورش دهند و درآمدی مضاعف غیر از شغل اصلی داشته باشند.
3 ) به عنوان شغل اصلی:این دسته از زنبورداران که اکثرا این حرفه را به صورت ارثی با خود دارند می توانند با تمرکز بیشتر و وقتی که می گذارند از دو دسته قبلی موفق تر عمل کنند و درآمد بسیار خوبی داشته باشند.تعداد زیاد کلنی نشان دهنده موفقیت شخصی نیست.چه بسا کسی که صد فروند کلنی دارد ولی درآمدی بیشتر از کسی که پانصد کلنی دارد داشته باشد.بنابراین این دسته از افراد باید تمرکز خود را روی روشهایی که منجر به اضافه شدن درآمد شود بگذارند.

قسمت سوم » مشورت و مطالعه رمز موفقیت
مشورت ) بدوت مشورت و هم فکری با افراد با تجربه مسیر راه ما ناهموار و تاریک خواهد بود.بنابراین سعی کنید قبل از شروع کار زنبورداری با افراد با تجربه خصوصا جوانان موفق صحبت و تبادل نظر داشته باشید.استفاده از اطلاعات همکاران زنبوردار باعث جلوگیری از اشتباه مجدد افراد مبتدی خواهد بود.همانطور که می دانید شکست اول کار انسان را مایوس می کند،بنابراین با مشورت این شغل را شروع کنید.
مطالعه ) بعد از مشورت کردن نوبت مطالعه کردن می رسد.بدون مطالعه هرگز زنبوردار موفقی نخواهید بود.کتابهای خوب متعددی در این زمینه نوشته یا ترجمه شده که غنیمتی گران بها محسوب می شود و باید قدر آنها را دانست.باید تا می توانید مطالعه کنید،چه بسا موضوع و نکته ی که با بیست سال تجربه نتوانید کشف کنید ولی با یک مطالعه ساده برای شما روشن می شود.استفاده از مطالب سایتها،نشریه ها،مطالب فضای مجازی و...باعث به روز شدن علم زنبوردار و پیشرفت کاری ایشان خواهد شد.با زنبورداری سنتی کسی به جایی نمی رسد ، بنابراین از ابتدا باید درست قدم برداشت.

قسمت چهارم » زنبورداری چگونه شغلی است
عزیزان قبل از ورود به هر شغلی باید شان و منزلت ، جایگاه اجتماعی، میزان درآمد ، مشکلات و... آن شغل را شناخت .
دراین مقاله در رابطه با شان و منزلت این شغل شریف صحبت می کنیم.
آشنایی با زنبور عسل در زمانهای بسیار قدیم از زمانی که انسان با عسل ، این ماده شگفت انگیز آشنا شد شکل گرفت .عظمت این موجود به قدری است که حق تعالی در قرآن مجید سوره ی را به نام این حشره کوچک اختصاص داده است.در سوره مبارکه نحل پرودگار از زنبور عسل به عنوان نشانه ی از آیات خود نام برده اند و ما را به تفکر در عمل و رفتار این موجود تشویق فرموده اند.زنبور عسل بعد از انسان از تنها موجوداتی است که خداوند از لفظ الهام برای آن استفاده کرده اند.حق تعالی کارها و رفتار زنبور عسل را به واسطه الهامی می داند که به این موجود وحی شده است.
هم چنین در این سوره به طور مختصر به نحوه خانه سازی و نحوه درست شدن عسل به رنگهای مختلف اشاره شده است. پروردگار متعال در این سوره عسل را " شفا " برای جسم تمام انسانها معرفی می کنند در حالی قرآن شفای روح مومنین است.
تفاوت شفا و درمان در این است که در شفا درد ، مرض و عوارضی نیست اما در درمان عوارض وجود دارد.
بنابراین همکاران زنبوردار با تولید محصول سالم و شفا بخش به جز کسب درآمد می توانند از اجر معنوی این کار مفید و الهی برخوردار باشند.
زنبورداری شغل مقدس و شریفی محسوب می شود به شرطی که زنبوردار بتوانند محصولات و عسل سالم و شفا بخش تولد کند و به دست خلق الله برساند.
هرگونه دروغ گفتن در خرید فروش عسل باعث بی برکت شدن مال و اجر این کار مقدس می شود.

قسمت پنجم » خرید کلنی زنبور عسل
بعد از شناخت ، انتخاب هدف و شغل زنبورداری و مشورت و مطالعه اکنون نوبت خرید کلنی زنبور عسل می رسد.
در این مقاله نکاتی که برای خرید کندوی همراه زنبور لازم می باشد به طور مفید و خلاصه بیان شده است.
1 ) برای خرید کلنی در صورت تازه کار بودن سعی کنید با افراد با تجربه و ترجیحا زنبوردار به زنبورستان مورد نظر مراجعه کنید تا در خرید به شما کمک و مشورت دهد.
2 ) کندوها از نظر بیماری بررسی شود و کلنی سالم انتخاب گردد.
3 ) خود کندو باید سالم،بدون درز و بدون جویدگی موریانه باشد تا در کوچ دادن دچار مشکل نشوید.
4 ) بهترین زمان خرید کلنی قبل از بهار و با شروع تخم ریزی است تا از تلف شدن آن در امان باشید و بتوانید در فصل بهار از آنها بچه بگیرید و تجربیات کاری خود را افزایش دهید.
5 ) همیشه جمعیت قوی را انتخاب کنید و از خرید کلنی با جمعیت کم خودداری کنید چرا که کلنی ضعیف در مقابل بیماریها کمتر مقاوم است و هزینه های زیادی برای قوی شدن لازم دارد و ممکن است حتی نتوانید عسل و بچه از آنها بگیرید.
6 ) سعی کنید زنبورهای مورد دلخواه خود را هر چند با قیمت بیشتر ولی موردی انتخاب کنید.اکثر زنبورداران کلنی های خوب خود را نمی فروشند،
بنابراین حتی با قیمت بیشتر سعی کنید خودتان زنبور خوب انتخاب کنید و از انتخاب ردیفی و اتفاقی اجتناب کنید.
7 ) قیمت کلنی زنبور عسل یا کندوی همراه زنبور در نقاط مختلف کشور بنا به میزان وفور زنبورعسل متفاوت می باشد و قیمت ثابتی ندارد.بعد از عسل گیری تابستان و در فصل پاییز و هم چنین بهار بعد از بچه گرفتن قیمت ها افت می کند.بالاترین قیمت زنبور را ماههای بهمن و اسفند کلنی های قوی جنوب و شمال کشور که تخم ریزی و جمعیت زیادی دارند دارا می باشند.بعد از عید قیمتها شکسته می شود و موقع تولید عسل قیمت ها دوباره بالا می رود.
بنابراین برای خرید کندو به این نکات توجه کنید.
8 ) در اکثر نقاط کشور اگر میانگین بگیریم هر قاب زنبور بین بیست تا سی هزار تومان خرید فروش می شود.در فصل بهار که جمعیت کاذب است قیمت هر قاب زنبور در حداقل و در بهمن و اسفند به حداکثر می رسد.بنابراین کلنی ده قاب با جمعیت پر بین دویست تا سیصد هزار خرید فروش می شود.
9 ) سعی کنید کندوهایی که ملکه های جوان و با نژاد آرام،عسل بده و اصلاح شده دارند را انتخاب کنید و از زنده بودن ملکه کندو مطمعن باشید.دقت کنید که تلف شدن ملکه زنبور عسل حداقل سه هفته کار زنبور را در بهترین صحراها عقب می اندازد چرا که ملکه مهمترین عضو کلنی است و تمام فعالیت تخم ریزی را انجام می دهد.
10) در خرید کلنی دقت کنید که جمعیت زنبور فشرده باشد.اکثر اوقات زنبورداران به خاطر اینکه زنبور خود را با قیمت بالاتری بفروشند قاب و پوکه خالی بین قابها می گذارند.برای تشخیص جمعیت به قاب آخر دقت کنید اگر زنبور روی قاب آخر خوابیده بود جمعیت فشرده است و گرنه کندو قاب اضافی دارد.

قسمت ششم » شروع کار عملی زنبورداری
بعد از انتخاب هدف،مشورت و مطالعه، شناخت شغل شریف زنبورداری،خرید کلنی زنبور عسل نوبت به کار عملی پرورش زنبور عسل  می رسد که دشوارترین مرحله می باشد.در این مقاله مهمترین نکات عملی گرد آوری شده است که در مقاله های بعدی مفصل به این موضوعات پرداخته خواهد شد.
1 ) اول از همه باید زنبوردار زنبور کارگر،زنبور نر و ملکه کندو را بشناسد  و از هم تشخیص دهد.
2 ) باید به آرامی با کندو کار شود تا از اعصبانی شدن زنبور و نیش زنی آنها جلوگیری شود و درصورت نیاز از دودی استفاده شود.
3 ) ابزار لازم زنبورداری مثل دستکش،دودی،اهرم،کلاه و لباس زنبورداری تهیه شود.
4 ) کلنی ها در جا و مکان مناسب گذاشته شوند و به موقع کوچ داده شوند.زنبوردار باید نقاط شهد خیز را بشناسد و درفصل مناسب برای برداشت عسل زنبوران را به آنجا کوچ دهد.بدون کوچ دادن مقدار عسل تولیدی کمتر خواهد بود.
5 ) به موقع شربت شکر به زنبوران داده شود و از گرسنگی زنبور جلوگیری شود.زنبوردار باید با نسبتهای معین شکر و آب را با هم مخلوط کند.هم چنین استفاده از کیک گرده و خمیر شیرین در وقت مناسب نباید فراموش شود.
6 ) زنبوردار باید اصطلاحات زنبورداری را بشناسد و بتواند از آنها استفاده کند.
7 ) در شروع کار زنبورداری سعی شود از افراد مطلع و با تجربه کمک گرفته شود و جواب سوالات خود را از آنها درخواست نمود.
8 ) زنبوردار باید روشهایی بچه دهی را بشناسد و از آنها استفاده کند.بتواند ملکه های پیر را تعویض نماید.برگ موم ببافد و در وقت مناسب در اختیار زنبوران قرار دهد.کندوهای خود را رنگ آمیزی مناسب کند.زنبوردار باید سعی کند کم کم بیماریهای زنبور را تشخیص دهد و از دارو و روش مناسب برای معالجه آنها استفاده کند.
9 ) اگر کسی بخواهد زنبورداری حرفه ی داشته باشد برای جلوگیری از تجربیات ناخوشایند و تکرار اشتباهات پیشنهاد می شود یک تا دوسال کار آموزی داشته باشد.برای زنبورداری تفریحی هم می شود با مطالعه و ارتباط با چند همکار زنبوردار این کار لذت بخش را شروع کرد.
10) زنبوردار باید در پی رسیدن به جواب سوالات خود باشد و بداند که علم زنبورداری دانشگاهی بی پایانی است.
با علاقه این حرفه را دنبال کند و منتظر شیرینی های این شغل شریف باشد.

قسمت هفتم » معرفی ابزار آلات مهم پرورش زنبور عسل
در این مقاله به طور خلاصه ابزارآلاتی که برای شروع کار زنبورداری لازم می باشد ارایه می شود.
1 ) اهرم : برای باز کردن درب کندو و بالا آوردن و جا به جایی قابها و تمیز کردن مومهای اضافی و بره موم کندو
2 ) دودی : برای دود درست کردن در مواقع بازدید کردن یا عسل گیری و جلوگیری از نیش زدن زنبور
3 ) دستکش : محافظت از دستان در مقابل نیش
4 ) کلاه زنبورداری : محافظت از صورت
5 ) لباس فضایی : لباسی دو تکه که کلاه به پیراهن آن متصل می شود و بهتر از کلاه و پیراهن از صورت محافظت می کند.
6 ) موم دوز : وسیله ی که روی سیم کشی قابها کشیده می شود تا برگ موم به قابها متصل شود.
7 ) تخته موم دوز : تخته ی چوبی که موم روی آن قرار می گیرد و به سیم و قاب وصل می شود.
8 ) موم ریز : وسیله ی که مقداری آب و موم داخل آن می ریزند و شعله زیر آن قرار دارد و برای موم بافی و اتصال بهتر برگ موم به سیم استفاده می شود.
9 ) چکمه و پوتین : برای حفاظت پاها از نیش زنبور، عقرب و مار
10) سیم گالوانیزه نازک : برای سیم کشی قابها و اتصال برگ موم
11) اکستراکتور : وسیله ی برای عسل گیری شانهای عسل در دو نوع برقی و دستی در اندازه های مختلف
12) صافی عسل : وسیله ی برای صاف کردن عسل و گرفتن موم و اضافات از عسل
13) چنگال : ابزاری برای برداشتن پولک عسل از شانهای عسل و سپس عسل گیری آن شانها
هر کدام از این ابزار را در صورت نیاز تهیه فرمایید.

 قسمت هشتم » برای شروع کار زنبورداری چند کندو خریداری شود؟
در این مقاله راهنمایی کاملی برای خرید کلنی (کندو با زنبور) و نحوه کسب تجربه ارایه می شود.
شروع هر کاری نیاز به مشورت،مطالعه  و تحقیق دارد و با کسب تجربه می توان در آن حرفه موفق شد.بنابراین کسی که از حرفه ی زنبورداری تجربه کافی نداشته باشد نمی تواند به اهداف خودش برسد و موفق شود.توصیه می شود دو سال اول را به کسب تجربه و آموزش اختصاص دهید و از سال سوم به بعد به فکر درآمد زایی زیاد باشید.
پیشنهاد ما این است در سال اول با خرید دو تا پنج کلنی زنبور عسل در فصل بهار و با فراوانی گلها شروع کنید و با علاقه از کندوها مراقبت فرمایید و کسب تجربه کنید.راههای بچه گیری،شربت دادن،قاب دادن،تعویض ملکه و دیگر کارهای لازم را یاد بگیرید و سعی کنید بیماریهای مرتبط با زنبورعسل را بشناسید.
با مطالعه کردن و پیاده کردن اطلاعات تئوری به روی زنبورستان کوچک خود و هم چنین سوال کردن و مشورت گرفتن از زنبورداران با تجربه و استفاده از فضای مجازی و گروههای زنبورداری اطلاعات خود را روز به روز بالا ببرید.اکثر تلفات کندوهای زنبور عسل در فصل زمستان اتفاق می افتد؛بنابراین باید به زمستان گذرانی کلنی های خود کمک و از تلفات احتمالی آنها جلوگیری کنید؛چرا که تلف شدن کندوها در سال اول انگیزه شما را برای ادامه کار کم می کند.
در سال دوم اگر کلنی ها زمستان گذرانی خوبی داشتند می توانید دوباره تعداد کمی کلنی
« حداکثر 20 کندو » بخرید و با بچه گرفتن تعداد آنها را به حدود پنجاه کلنی برسانید و مراقبت خود را از زنبورستان بیشتر کنید.
در سال سوم با کسب تجربه از دو سال اول می توانید حدود صد کلنی یا بالاتر را پرورش دهید.
عجله کردن در بالا بردن تعداد کندوها بدون تجربه می تواند به ضرر شما تمام شود چرا که برای موفقیت در هر کاری به جز انگیزه لازم تجربه کافی هم مورد نیاز است.
برای پیشرفت سریع تر در این حرفه به دوستان علاقمند توصیه می کنیم چند ماه شاگردی افراد با تجربه را داشته باشید و در عوض کار کردن برای زنبوردار اطلاعات بگیرید و سرعت پیشرفت،موفقیت و کسب تجربه خود را بسیار بالاتر ببرید.بعد از کسب تجربه لازم از افراد با تجربه می توانید تعداد بیشتری کلنی خریداری کنید و جلوی خسارات احتمالی ناشی از کم تجربه بودن خود را بگیرید.

قسمت نهم » محصولات زنبور عسل را بیشتر بشناسیم
در ادامه این مقاله ها شما با محصولات و درآمدهای زنبور عسل بیشتر و به طور تخصصی تر آشنا می شوید.
این قسمت را به معرفی اصلی ترین محصول زنبور یعنی *عسل* اختصاص می دهیم.
عسل ماده ی است که زنبوران از شهد گلهای گیاهان و درختان تهیه می کنند.به وسیله خرطوم و زبان خود شهد و شیرینی گیاهان را می مکند و بعد از ورود به کندو در حجره های شان یا موم ذخیره می کنند و با چند بار مکیدن و پس دادن شهد از طریق خرطوم و بال زدن و... رطوبت عسل را به حد مطلوب می رسانند.
همچنین زنبور طی فرآیندی آنزیم هایی مثل دیاستاز را در شکم خود به شهد اضافه می کند و به قدرت خداوند انجام این عملیاتهای پیچیده باعث خاصیت درمانی عسل می شود.زنبور برای تهیه عسل از شیرینی میوهای شیرینی مثل انگور در صورتی توسط دیگر حشرات و پرندگان لایه اصلی میوه سوراخ شده باشد هم استفاده می کند.حشرات ریزی هم وجود دارند که شیره شیرین برگ و ساقه درختان را می خورند و چون قند آن برایشان قابل جذب نیست دفع می شود.زنبور عسل از مواد دفعی این حشرات نیز استفاده می کند.عسلی که از این طریق زنبور تهیه کند به عسلک معروف است و از نظر کیفیت تفاوتی با عسل شهد گیاهان ندارد.
بسته به نژاد،میزان جمعیت،نوع صحرا و پوشش گیاهی،شرایط آب و هوایی،مقدار باران و برف و... یه کلنی زنبور عسل می تواند از یک تا دهها کیلو عسل طبیعی بدهد و میزان آن به مدیریت صحیح زنبوردار خیلی وابسته است.
هر کیلو عسل طبیعی با قیمتهای متفاوتی در بازار ارایه می شود.قیمت گزاری بسته به نوع عسل،میزان کیفیت و مشتری پسندی،رنگ،عطر،بو و مزه می باشد.هم چنین عسلهای که کمیاب ترند قیمتهای به مراتب بالاتری دارند.
قیمت هر کیلو عسل طبیعی به طور متوسط در اکثر نقاط کشور بین چهل تا پنجاه هزار تومان است.
اگر هر زنبوردار به طور متوسط از هر کندو پنج شش کیلو عسل طبیعی بگیرد و با قیمت خرد بفروشد از هر کندو می تواند دویست تا سیصد هزارتومان درآمد عسل داشته باشد.
اکثر عسلهای تولیدی کشور عسلهای تغذیه ی و شربت داده شده می باشد.قیمت این نوع عسلها به مراتب کمتر از عسل طبیعی می باشد اما میانگین برداشت عسل تغذیه ی چندین برابر عسل طبیعی است.
برای اینکه بفهمید تولید کدام نوع عسل به صرفه تر است به مقالات بعدی کانال بازار زنبورداری توجه بفرمایید.

نویسنده: عبدالرسول حافظی