استفاده از اسيد اگزاليك در اروپا براي كنترل مايت واروا

امروزه استفاده از اسيد اگزاليك در كنترل كنه واروا بسيار رايج گرديده است. در كشور ما نيز زنبورداران به سمت استفاده از اسيد اگزاليك رفته اند، اما گزارشات متفاوتي از تاثير گذاري اسيد اگزاليك بر ميزان مايت واروا در مناطق مختلف كشور گزارش شده است.در بعضي مناطق كشور نيز به دليل استفاده ناصحيح درصدهاي مختلفي از تلفات زنبورعسل نيز گزارش شده است.
بر اساس مطالعات و تحقيقات انجام شده در مناطق مختلف جهان مي توان اينطور نتيجه گرفت كه روش هاي مصرف  اسيد اگزاليك بر اساس مناطق مختلف جغرافيايي مي تواند متفاوت باشد. با توجه به انجام پژوهش هاي مختلف در قاره اروپا محققين به اين نتيجه رسيده اند كه در تمامي كشورهاي اروپايي نمي توان اسيد اگزاليك را به يك روش واحد استفاده كرد بلكه بر اساس موقعيت جغرافيايي و عواملي مانند درجه حرارت و ميزان رطوبت محيط ، روش ها مي تواند متفاوت باشد.بر اين اساس اروپا را به سه قسمت اروپاي شمالي، مركزي و جنوبي تقسيم بندي نموده و  دستورالعمل مصرف اسيد اگزاليك را نيز براي هر منطقه تعريف نموده اند.

استفاده از روش اول يا روش قطره اي يا چكاندن :
در  مركز اروپا: غلظت 3.5 درصد اسيد اگزاليك يعني 35 گرم اسيد اگزاليك در يك ليتر شربت يك به يك استفاده شده است. ميزان مورد استفاده در يك كندو نيز براساس جمعيت متفاوت مي باشد.براي كلني هاي كوچك 30 ميلي ليتر يعني 3 ميلي ليتر (سي سي) بين فضاي هر قاب، كلني هاي متوسط 40 ميلي ليتر و كلني هاي بزرگ 50 ميلي ليتر مي باشد.

استفاده از روش قطره اي يا چكاندن در جنوب اروپا :
از غلظت 6 درصد اسيد اگزاليك يعني 60 گرم اسيد اگزاليك در يك ليتر شربت يك به يك استفاده شده است. ميزان مورد استفاده در كندو 5 ميلي ليتر(سي سي) در فضاي بين هر قاب تو صيه شده است.

استفاده از روش قطره اي يا چكاندن در شمال اروپا :
غلظت 4.5 درصد اسيد اگزاليك يعني 45 گرم اسيد اگزاليك در يك ليتر شربت يك به يك استفاده شده است.ميزان مود استفاده در هر كندو بر اساس اندازه كلني متفاوت بوده است. توصيه شده در كلني هاي كوچك 20 تا 25 ميلي ليتر يعني بين هر فضاي قاب 2 تا 2.5 سي سي، در كلني هاي متوسط 25 تا 30 ميلي ليتر يعني 2.5 تا 3 سي سي در فضاي بين هر قاب و در كلني هاي بزرگ 30 تا 35 سي سي يعني 3 تا 3.5 سي سي در فضاي بين هر قاب استفاده شود.
بطور كلي براي استفاده از روش قطره اي يا چكاندن اسيد اگزاليك در درمان كنه واروا در اروپا توصيه شده كه تنها يك درمان آن هم در طول دورهايي كه كندو فاقد نوزادان(تخم و لارو شفيره) بوده و درجه حرارت محيط بين 3 تا 15 درجه است استفاده شود. تكرار درمان يا درمان در تابستان توصيه نمي گردد زيرا باعث مرگ و مير بالاي زنبورها و كاهش تاثير گذاري اسيد اگزاليك بر كنه مي شود.

استفاده از روش تصعيد ( بخار  اسيد اگزاليك ) :
همانطور كه مي دانيد يكي ديگر از روش هاي استفاده از اسيد اگزاليك در كنترل كنه واروا استفاده از روش تصعيد ( بخار  اسيد اگزاليك ) است.روش تصعيد اسيد اگزاليك كمتر مورد استفاده قرار مي گيرد زيرا بدليل نياز به دستگاه خاص تصعيد كننده، تجهيزات ايمني لازم مانند ماسك مخصوص، دستكش و عينك ايمني هزينه بالايي براي زنبورداران دارد.
استفاده از روش تصعيد در اغلب آزمايشات بهره وري خوبي داشته و تحمل زنبور به اسيد اگزاليك نيز در اين روش خوب بوده است.بسته به اندازه كلني از 1 تا 2 گرم اسيد اگزاليك استفاده مي شود.براي كلني هاي يك طبقه يك گرم و براي كلني هاي دو طبقه و كندوهاي بزرگ مانند دادانت، 2 گرم اسيد لازم است. براي بدست آوردن بالاترين ايمني براي زنبوردار، توصيه شده است كه از قرص هاي اسيد اگزاليك استفاده گردد زيرا باعث مي شود زنبوردار كمترين تماس مستقيم را با كريستال هاي اسيد اگزاليك داشته باشد.براي استفاده از روش تصعيد اسيد اگزاليك تنها يك درمان در طي دورهايي كه كلني فاقد نوزاد( تخم، لارو و شفيره)  و درجه حرارت محيط بالاي 2 درجه سانتي گراد است، توصيه شده است.

استفاده از روش اسپري اسيد اگزاليك :
اسپري اسيد اگزاليك نسبت به دو روش چكاندن و تصعيد زمان بيشتري براي هر كندو لازم دارد به همين دليل بيشتر در زنبورداري هاي كوچك قابل استفاده است.
در مركز اروپا ، از محلول 3 درصد اسيد اگزاليك (30 گرم اسيد اگزاليك در يك ليتر آب يا شربت يك به يك) استفاده مي شود و بر روي هر طرف قاب پوشيده از زنبور و زنبورهاي بر روي ديواره هاي كندو اسپري مي شود.
مقدار محلولي كه بر روي قاب ها اسپري مي شود با توجه به اندازه كلني متفاوت است. در كلني هاي كوچك 50 ميلي ليتر، كلني هاي متوسط 65 ميلي ليتر و كلني هاي بزرگ 80 ميلي ليتر مي باشد. در استفاده از روش اسپري تنها يك درمان در دورهايي كه كلني فاقد نوزاد( تخم، لارو و شفيره ) است و درجه حرات محيط بالاي 5 درجه سانتي گراد است انجام مي شود.

نتیجه گیری کلی در خصوص باقیمانده اسید اگزالیک در عسل :
امروزه يكي از موضوعات مهم در محصولات غذايي بحث باقيمانده داروها و سموم است.محصولات كلني زنبورعسل نيز از اين قاعده مستثني نيست. در مورد داروها و كنه كش هاي شيميايي تحقيقات زيادي انجام شده و نتايج آنها بارها منتشر گرديده است. اما امروزه با توجه به استفاده گسترده زنبورداران از اسيد اگزاليك در كنترل كنه واروا، اين سوال مطرح مي شود كه آيا اسيد اگزاليك نيز در محصولات كندو مخصوصا عسل باقي مانده دارد يا نه؟
تجمع اسيد اگزاليك در بره موم و موم با توجه به خصوصيات آب دوست بودن اسيد اگزاليك، مورد انتظار نيست.اسيد اگزاليك يك تركيب طبيعي در عسل است.غلظت اسيد اگزاليك در عسل ها بسيار متفاوت است. اين مقدار بين 3/3 تا 761/4 ميلي گرم/كيلوگرم است و بستگي به منشاء گياهي عسل دارد.در عسل هاي عسلكي، مقدار اسيد اگزاليك بين 38 تا 119 ميليگرم/كيلوگرم است.عسل گل هاي وحشي بين 8 تا 51 ميلي گرم/كيلوگرم است. مقدار اسيد اگزاليك در اغلب عسل ها زير 200 ميلي گرم/كيلوگرم است.

باقيمانده اسيد اگزاليك در عسل در صورت استفاده از روش چكاندن يا قطره اي :
در تحقيقي در سال 1997 استفاده از روش چكاندن اسيد اگزاليك در كندو با يك بار درمان با غلظت هاي 3/2، 6 و 5 ميلي ليتر بين قابها، باعث افزايش اسيد اگزاليك در عسل زمستاني زنبورها نشده است.در تحقيق ديگر در سال 2000 درمان پاييزه باعث افزايش مقدار اسيد اگزاليك در عسل بهاره نشده است.

باقيمانده اسيد اگزاليك در عسل در صورت استفاده از روش اسپری :
تیمار کلنی با اسید اگزالیک در پاییز با محلول 3 درصد، بر مقدار اسید اگزالیک در عسل بهاره تاثیر نداشته است.اگرچه مقدار اسید اگزالیک در عسل، بعد از درمان کمی افزایش داشته است.تکرار روش اسپری (4بار)در پاییز یا زمستان با محلول 3درصد اسید اگزالیک، باعث افزایش مقدار اسید اگزالیک بعد از درمان به مقدار 13 تا 18 میلی گرم/کیلوگرم شده  است .
تیمار کلنی در بهار با اسید اگزالیک به روش اسپری،با انجام یک بار درمان با محلول 3درصد ( 3 تا 4 میلی لیتر در هر طرف قاب) باعث افزایش قابل توجه مقدار اسید اگزالیک در عسل شده است و به بالای 62.8 در 8 روز بعد از درمان رسیده بوده است. اما در ماه ژوئن (خرداد) سطوح اسید اگزالیک در عسل به حالت اولیه و مشابه تیمارهای کنترل(شاهد) بوده است.
اسید اگزالیک یک ترکیب طبیعی در برخی گیاهان است و می توان غلظت های بالای آن را در گیاهانی مانند اسفناج، ریواس،کاکائو و چای پیدا کرد.مقدار اسید اگزالیک در گیاهان بالاتر از عسل می باشد. در تحقیق انجام شده در سال 2000، مقدار اسید اگزالیک در کلنی های درمان شده با اسید اگزالیک یا افزایش نداشته یا اگر افزایش داشته مقدار آن بسیار اندک بوده است. حتی مقدار سطوح بالای پیداه شده اسید اگزالیک بعد از درمان بهاره کلنی، بیشتر از مقدار آن در عسل با منابع گیاهی مختلف، نبوده است.
يكي از خصوصيات مهم كنه كش ها كه همواره مورد توجه بوده است، ميزان بازدهي كنه كش ها يا به عبارتي درصد كنه كشي آنها مي باشد. درصد كنه كشي يا بازدهي كنه كش ها متفاوت مي باشد و با توجه به عوامل مختلف مانند درصد آلودگي كلني به كنه، درجه حرارت، شرايط داخلي كندو مانند وجود يا عدم وجود نوزادان و ... مي تواند گوناگون باشد.اما كنه كشي كه قرار است ميزان بازدهي يا درصد كنه كشي آن را بررسي كنيم، اسيد اگزاليك مي باشد. همانطور كه قبلا اشاره گرديد اسيد اگزاليك به سه روش قطره اي (چكاندن)، اسپري و تصعيد(بخار دادن) مورد استفاده قرار مي گيرد.كه در ادامه ميزان بازدهي هر يك از روش ها بطور جداگانه شرح داده مي شود.

بازدهي يا درصد كني كشي اسيد اگزاليك با استفاده از روش تصعيد(بخار) :
همانطور كه مي دانيد براي تصعيد اسيد اگزاليك از يك دستگاه الكتريكي كوچك كه از طريق دريچه پرواز وارد كندو مي گردد، استفاده مي شود و معمولا يك تا دو گرم اسيداگزاليك دهيدراته بوسيله آن تصعيد شده و وارد كندو مي شود.اين روش كنه كشي موثري داشته و معمولا درصد كني كشي آن بالاي 90 درصد مي باشد. البته در بعضي از آزمايشات كنه كشي بالاي 95درصد نيز گزارش گريده است.
درصد كنه كشي اسيد اگزاليك به روش تصعيد در يك تحقيق 78درصد گزارش شده است كه محققين علت بازدهي پايين آن را ،آلودگي بالاي كلني به كنه عنوان نموده اند. همچنين در آزمايشي در بخش هاي جنوبي اروپا، درصد كنه كشي روش تصعيد اسيد اگزاليك، كمتر از 90درصد گزارش گرديده است و محققين به اين نتيجه رسيده اند كه در ان مناطق غلظت هاي بالاتر از اسيد اگزاليك براي كنه كشي نياز است.در تحقيق ديگري در سال 2004 مشخص گرديده كه رطوبت بالاي محيط در زمان درمان با بخار اسيد اگزاليك،باعث كاهش بازدهي و درصد كنه كشي اسيد اگزاليك گرديده است.
استفاده از مقدار (دز) نامناسب اسيد باعث كاهش بازدهي آن شده است . استفاده از مقدار نيم گرم اسيد براي هر كلني باعث كاهش درصد كنه كشي تا 82درصد شده است.مقدار مناسب اسيد اگزاليك براي بدست آوردن حداكثر بازدهي و رسيدن به بالاترين درصد كنه كشي، براي كلني هاي يك طبقه يك گرم و براي كلني هاي قوي تر  2 گرم مي باشد.همچنين وجود يا عدم وجود نوزادان در كلني مي تواند بازدهي اسيد اگزاليك را تحت تاثير قرار دهد و باعث كاهش آن گردد.در تحقيقي با استفاده از تصعيد اسيد اگزاليك: درصد كنه كشي در كلني هايي كه نوزادان حضور نداشتند، 90درصد بوده است در حاليكه در كلني هاي داراي نوزاد درصد كنه كشي و بازدهي اسيد 45درصد گزارش گرديده است.

بازدهي يا درصد كني كشي اسيد اگزاليك با استفاده از روش قطره اي(چكاندن) :
اكثر آزمايشات مربوط به استفاده از روش قطره اي اسيد اگزاليك تمركز بر مصرف اسيد در پاييز داشته، هنگامي كه كلني فاقد نوزادان مي باشد، زيرا اسيد اگزاليك كنه هاي داخل سلول ها را نمي تواند از بين ببرد.انجام يك درمان در پاييز با محلول اسيد اگزاليك 3 درصد به مقدار 30 تا 50 سي سي در داخل كندو، بازدهي بالاي 90درصد داشته است.
در يك آزمايش محلول اسيد اگزاليك 4.6درصد باعث شده تا درصد كنه كشي 98درصد شود. البته در ديگر آزمايشات مشخص گرديده كه محلول اسيد اگزاليك با غلظت هاي بالاي 3.5درصد نسبت به غلظت 3.5 درصد ، باعث افزايش معني داري در درصد كنه كشي نگرديده است. غلظت هاي بالاي 6 تا 8 درصد در عمل باعث كاهش درصد كنه كشي گرديده است زيرا عملا اين غلظت هاي بالا براي مبارزه با كنه مناسب نيستند و زنبورها تحمل اين غلظت هاي بالا را ندارند.
استفاده از روش قطره اي محلول اسيد اگزاليك در تابستان به دليل وجود نورادان باعث شده تا درصد كنه كشي اسيد به 36درصد نيز برسد. درصد كنه كشي اسيد اگزاليك به روش قطره اي در بچه هاي مصنوعي فاقد نوزادان( تخم  و لارو شفيره) تا 100درصد هم گزارش گرديده است.با توجه به آزمايشات صورت گرفته در مناطق مختلف اروپا به اين نتيجه رسيده اند براي درمان بهتر در مناطق جنوبي  بايد از غلظت هاي بالاتر استفاده كنند. تكرار روش قطره اي اسيد اگزاليك در آزمايشات، بازدهي و درصد كنه كشي را افزايش نداده است.توصيه شده به منظور افزايش كارايي اسيد اگزاليك، از شكر در تهيه محلول استفاده گردد.زيرا در برخي آزمايشات اضافه كردن شكر به محلول باعث افزايش بازدهي تا 5 درصد گرديده است.
درصد كنه كشي و بازدهي روش هاي قطره اي و تصعيد(بخار) اسيد اگزاليك در جلسات قبلي توضيح داده شد. در ادامه در خصوص بازدهي و درصد كنه كشي اسيداگزاليك به روش اسپري مطالبي ارائه ميگردد.نكته مهمي كه در خصوص مصرف اسيد اگزاليك وجود دارد اين است كه مطالبي كه خدمت دوستان ارائه مي گردد نتايج تحقيقات در ساير كشورها است كه قاعدتا شرايط آب و هوايي،منطقه جغرافيايي، جمعيت و قدرت كلني،نوع كندوها، ميزان آلودگي با كنه و نحوه مبارزه همگاني با مايت واروا و همچنين نوع اسيداگزاليك و كيفيت آن، با وضعيت زنبورداري ما متفاوت است. قبلا در همين كانال خدمت دوستان عزيز شرح داده شد كه عوامل مختلفي در استفاده از روش هاي مختلف اسيداگزاليك تاثير گذار هستند مانند Ph آب مورد استفاده در تهيه محلول اسيد اگزاليك، دماي محيط، رطوبت محيط.با در نظر گرفتن تمامي اين نكات به نظر مي رسد بايد روش هاي مصرف اسيداگزاليك براي زنبورداران كشور در مناطق مختلف مورد بررسي قرار گيرد تا دانش بومي براي استفاده از اين اسيدها بدست آيد.
تحقيقات انجام شده درخصوص استفاده از روش اسپري اسيداگزاليك در كنترل مايت واروا، در مركز اروپا بيشتر در دوره هايي انجام شده است كه كلني فاقد نوزادان بوده است.غلظت 3درصد اسيداگزاليك و دزهاي 2.5 تا 4 ميلي ليتر به ازاء هر طرف قاب  درصد كنه كشي و بازدهي 97.3 و 98.8 درصد داشته است.اما اين درصد در كلني هاي داراي نوزادان تنها 61 درصد بوده است.
در جنوب اروپا كه آب و هواي گرم دارد، دورهاي بدون نوزاد بسيار كوتاه بوده و به همين سبب توليد مثل كنه بالا بوده است. بنابراين استفاده از روش اسپري اسيد اگزاليك نياز به تكرار دارد.دو بار  يا بيشتر درمان با اسيد اگزاليك در اين مناطق مورد نياز است.در تحقيقي توسط Nanetti درصد كنه كشي 99.5درصد در كلني هاي بدون نوزاد نيز با استفاده از روش اسپري اسيداگراليك، ثبت شده است.