تعیین آلودگی کلنی به کنه با آزمون پودر شکر

چرا باید مقدار آلودگی کندوها به کنه واروا معلوم باشه ؟
چون یک زنبوردار خوب باید از میزان  آلودگی زنبورستانش به کنه واروا اطلاع داشته باشه تا بتونه زنبورستانش رو بصورت بهینه مدیریت بکنه. مثلا داروی کنه کش رو سر زمان مناسبش مصرف کنه، بهترین دارو رو در اون بازه ی زمانی انتخاب کنه تا هم بتونه با تمام قدرت با کنه مبارزه کرده باشه و هم بتونه پول های بیشتری رو برای خودش پس انداز کنه!

چه وقتی؟
در زمان شروع زنبورسازی، در زمان اوج جمعیت کلنی ها و قبل از زمستانی کردن زنبورا، همینطور قبل و بعد از هر درمان (مخصوصا وقتی داروهای جدیدی به بازار میاد و ما هیچ اطلاعی از اثرشون نداریم).

چرا آزمون پودر شکر؟
برای اینکه هم دقت خوبی توی تعیین مقدار آلودگی زنبورستانمون داره، هم ارزونه و هم اینکه توی همه ی زنبورستان ها و با کمترین امکانات قابل اجراست. دست آخر هم باید بگم از تینر و اتر و الکل و آب جوش هم بهتره و زنبورا آسیب کمی میبینن و دوباره می تونن به کندوشون برگردن.

آزمون رو چطوری انجام بدیم؟
لوازم مورد نیاز: یک عدد ظرف عسل (نیم کیلویی یا یکی کیلویی)، یک عدد توری (بطوریکه کنه ها ازش عبور کنن، می تونیم بجای توری درب ظرف رو با میخ سوراخ کنیم)، مقدار کمی پودر شکر، یک تکه پلاستیک یا پارچه، لباس کامل زنبورداری!
 

مرحله اول :
برای جمع آوری زنبورا (یا همون نمونه برداری) دو تا روش رو پیشنهاد می کنم، توی هر دو روش اول ملکه رو پیدا می کنیم و با قابی که روش قرار داره یه گوشه ای میزاریم. توی روش اول، سه قاب از جاهای مختلف کندو بر می داریم و زنبوراش رو روی یک پارچه (یا پلاستیک) می تکونیم. بعد از اون، مقدار زنبوری رو که در نظر داریم رو توی ظرف میریزیم. برای انجام روش دوم، قاب رو بیرون میاریم، با یک دست یک طرف قاب رو میگیرم و با دست دیگه ظرف رو از پایین به بالا روی زنبورا می کشیم و این کار رو تا وقتی ظرف تا جایی که در نظر داشتیم پر شد، ادامه میدیم.

مرحله دوم :
بعد از اینکه زنبورا رو داخل ظرف ریختیم، یک قاشق چایخوری یا غذاخوری پودر شکر داخل ظرف ریخته و درب ظرف رو می بندیم. می تونیم ظرف رو برای مدت چند دقیقه تکان بدیم یا اینکه در حدی که زنبورا کاملا به پودرشکر آغشته بشن ظرف رو تکان و بعد برای مدت چند دقیقه ظرف رو در محل سایه ای قرار بدیم. با استناد به کتاب راهنمای تشخیص بیماری های زنبورعسل، اگر ظرف رو تکون بدیم، تا 90 درصد کنه ها میریزن و اگر فقط یک تکان مختصر به ظرف بدیم، معمولا باعث ریختن 70 درصد از کنه میشیم.

مرحله سوم :
ظرف رو مثل نمکدان توی دستمون میگیریم و پودر شکر توی ظرف رو روی یک سطح سفید یا یه بشقاب آب خالی می کنیم (بدیهیه که سوراخ روی درب رو برای این ایجاد کردیم که زنبورا توی ظرف بمونن، اما پودر شکر حاوی کنه از ظرف بیرون بریزه).

مرحله چهارم :
  کنه های داخل بشقاب آب رو می شمریم. زنبورای ظرف رو هم داخل کندوی خودشون میریزیم.

مرحله پنجم :
  برای محاسبه ی درصد آلودگی تعداد کنه رو تقسیم بر تعداد حدودی زنبورای داخل ظرف می کنیم و عددش رو در صد ضرب می کنیم. یا اینکه اصلا عدد رو به درصد تبدیل نکنیم و همون تعداد کنه رو بعنوان شاخص قرار بدیم. مثلا اگر 12 کنه روی 300 زنبور بود، میزان آلودگی چهار درصده.

نکته برای صحیح بودن نتایج :
میشه برای اولین بار زنبورا رو تا حد معینی داخل ظرف بریزیم (مثلا یک سوم ظرف)، تا حدی که توی ظرف زنبور وجود داره رو با ماژیک علامت بزنیم، بعد روی اونا الکل یا آب جوش بریزیم و دست آخر تعدادشون رو بشمریم. از این به بعد دیگه لازم نیست به زنبورا آسیب بزنیم و کافیه ظرف رو توی آزمایش های بعدی تا همون نقطه ای که علامت داره پر کنیم، اینطوری تعداد حدودی زنبورا رو می دونیم.

نکته برای دقت کار :
 برای همه ی کندوها با یک روش کار کنیم، مثلا اگه ظرف زنبورای کندوی اول رو 3 دقیقه تکون دادیم، برای بعدی هم، همین کار رو بکنیم.

نکته برای زمان شهد :
اگر توی زمانی که شهد به کندوها میاد، این آزمون رو انجام بدیم، زنبورا شهد رو استفراغ می کنن و همه شون چسبناک میشن.

نکته برای آرامش بیشتر :
 اگه ظرف ها رو از زنبور پر کنیم و بقیه ی مراحل آزمایش رو زیر سایه و کمی دورتر از زنبورستان انجام بدیم بهتره، دلیلش هم آرامتر بودن زنبوراست.

این روش رو باید روی چند کندو انجام بدیم؟
طبیعیه که آلودگی یه کندو نمی تونه نماینده آلودگی زنبورستانتون باشه، توی یه زنبورستان صد تایی می تونیم، ده کندو رو از جاهای مختلف زنبورستان آزمایش کنیم، معلومه که هر چی تعداد کندوهای مورد آزمایش بیشتر، نتیجه به واقعیت نزدیکتر.

اگه توی صحرا باشیم و پودرشکر در دسترسمون نباشه چکار کنیم؟
میشه از آب جوش (به دل خودم نمی چسبه)، آرد، الکل یا حتی بنزین استفاده کرد.

منابع :
•    کتاب کنترل بیماری واروا در زنبورعسل ترجمه ی دکتر کامیار احمدی و دکتر سهیلا همتی
•    بیماری ها و آفات زنبورعسل و روش های تشخیص آنها تالیف دکتر صدیقه نبیان
•    راهنمای تشخیص بیماری های زنبورعسل ترجمه دکتر رسول اکبری