مشکلات و عیوب زنبورداری ایران چیست

مشکل وعیب زنبورداری ایران چیست؟
برای جواب به این سوال زنبورداران مختلف ،کارشناسان، محققین واساتید مربوطه باتوجه به مسائلی که با آن برخورد داشته اند هر یک جوابی می دهند ،جواب هایی مانند مدیریت ،محیط وتغذیه ،بانک ووام ،صحرا ،نبودن ملکه های خوب،حمل ونقل ،مسائل اداری ، اتحادیه ومسائل تشکیلاتی ،آموزش وغیره ،اما به نظر بنده یک مشکل ومسئله بزرگتر در کار هست که باتوجه به ارتباط با زنبورداران  وشرکت در جلسه های اداری وآموزشی وبازدید از مراکز زنبورداری  وحضور در نمایشگاههای خارجی وصحبت با افراد صاحب نظر در داخل وخارج از کشور،وجود دارد که در ذیل به آن می پردازم.

دانش پرورش زنبورعسل :
این دانش نیز مانند سایر دانش ها جهان شمول هست ودر همه مراکز دانشگاهی وپرورشی یکسان ودر همه مسائل مربوط به زنبور یکسان می باشد  مانند تکثیر ،استفاده از منابع تغذیه ای، صفات مختلف وغیره واگر تفاوت هایی مانند طول زبان هست به خاطر شرایط منطقه مربوطه می باشد .
زنبورداران ما باتوجه به دانش فوق کارمی کنند چراکه کتابهای موجود چه ترجمه باشند ویا تالیف در داخل کشور، برگرفته از همین دانش می باشد محققین واساتید ما با توجه به این دانش که همگی از غرب آموخته و وارد شده آموزش می دهند وهیچگاه به تفاوت عظیم دیگری که موجود هست دقت نکرده اند وآن هم این است :

دانش منطقه ای زنبورعسل:
وقتی که نژادهای مختلف را بررسی می کنیم متوجه تفاوت های عظیمی در نژادهای مختلف از یک قاره تا قاره دیگر واز یک کشور تاکشور دیگر و حتی ازچند نقطه در یک کشور می شویم وعلت این تفاوت ها را در شرایط مناطق مختلف می دانیم ،حال این سوال مطرح می شود که اگر شرایط منطقه باعث تفاوت در نژادها می شود : آیا باعث تفاوت در نحوه پرورش نمی شود؟
درجواب می گوییم که بله  تفاوت منطقه ای باعث تفاوت در پرورش می شود، تفاوتهایی مانند شرایط محیطی مانند آب وهوا ،رطوبت وخشکی هوا وخاک وبه طبع آنها  رطوبت درون کندو، که این تفاوت خود باعث تغییراتی در نوع وساختار کندو می شود ویا تفاوتی مانند مقدار تابش آفتاب در منطقه خشک وسوزان خاورمیانه وکشورما ویا اختلاف  در شرایط دمایی در نقاط مختلف کشور بطور همزمان وتاثیر آن بر روند کار مانند نحوه قاب گذاری درکندو ، چیدمان کندو در یک زنبورستان ،وغیره
در اینجا بطور اجمال به بررسی مختصر تفاوتهای فوق می پردازیم وسایر تفاوتها را دوستان زنبوردار ومحققین بررسی ونتایج حاصله را که در مجموع یک تحقیق گسترده وچندساله در زمینه پرورش منطقه ای وابزار زنبورداری (کندو) می باشد انشاالله انجام می دهند.

رطوبت :
جانوران از هر گونه تخم گذار ویا بچه گذار برای بقای نسل خود یک محیط مرطوب را نیاز دارند تا تخم ویا جنین خود را در آن بگذارند(لانه ویا زهدان) وبدون رطوبت امکان رشد جنین موجود نیست .زنبورعسل نیز برای بقای خود باید تخم گذاری کند واین تخم گذاری در یک محیط مرطوب انجام می شود البته مقدار رطوبت داخل کندو بستگی به رطوبت محیط اطراف کندو نیز داردواز ان تبعیت می کند واینکه مقدار رطوبت مورد نیاز به صورت درصدی در کندوچقدر باید باشد نیاز به مطالعه دارد ، ولی به نظر می رسد که رطوبت 75% خیلی مناسب است در یک کندو ملکه در اواخر زمستان شروع به تخم گذاری می کند  روز به روز برمقدار آن می افزاید ودر اواسط بهار به اوج خود می رسد واز اوایل تیرماه  به مرور رو به کاهش می گذارد محققین افزایش طول روزودما،پیدایش گرده وشهد وافزایش آنهارا عامل تخم گذاری و رشد آن اعلام کرده اند در حالیکه عامل دیگری هم در این میان هست که مغفول مانده است "رطوبت"،با پایان یافتن زمستان های سرد وخشک وافزایش رطوبت بخاطر باران وذوب شدن برف ها  وافزایش رطوبت هوا وخاک  وتحت تاثیر قرار گرفتن رطوبت داخل کندو،تخم گذاری ملکه شروع می شود وهر چه این روطوبت زیادتر می شود(مانند اردیبهشت وخردادکه معمولا در عصرها بارندگی هست) تخم گذاری وسیع تر می گرددودر نهایت با کاهش رطوبت از تیرماه به بعد کاهش تخم گذاری نیز اتفاق می افتد وبه این دلیل هست که در مناطق شمالی کشوردوره تخم گذاری طولانی تر هست ویا درمناطق استوایی تخم ریزی قطع نمی شود .ودر مناطق خشک میزان تخم ریزی کمتر وزودتر به پایان می رسد.
وجود رطوبت  زیاد وپی در پی مشکلاتی مانند نوزما به دنبال دارد  این افزایش مضر،فقط به رطوبت منحصر نیست و سایر عوامل گسترش تخم ریزی نیز می توانند باعث بیماری گردند مانند یبوست بخاطر مصرف گرده ویا بالا رفتن دمابیشتراز مورد نیاز وکاهش تخم ریزی ویا ازبین رفتن نوذادان بخاطر گرما وحتی کاهش تخم گذاری بخاطر افزایش شهد ،وبدین معنی است که تمامی عوامل رشد کلنی می توانند مخرب نیز باشند.
بررسی ارتباط میزان تخم ریزی با رطوبت موضوع بحث نیست وباید جداگانه بررسی گردد (آزمایش های متعدد صورت گرفته ونتایج خوبی داشته است).
حال در کشور خشک ما (منطقه ای)باید موضوع رطوبت در دستور کار محققین برای ازدیاد کارآیی جمعیت زنبور عسل قرار گیرد.

تابش آفتاب:
چه می توان کرد ؟آفتاب تند خاورمیانه وکشورما گرچه گاهی موهبتی است ولی گاهی هم مشکلاتی در پی دارد وفعلا قادر به تغییر این میزان تابش نیستیم وباید که مسایل را باتوجه به این میزان تابش تنظیم کنیم، تابش آفتاب باعث گرم شدن کندو وبالا رفتن دمای محیط زندگی زنبور عسل می شود وطبیعتا روند تولید عسل وژله را دچار نوسان وکاهش می کند .برای استفاده بهتر ومناسب تر از زنبورعسل بایدراهکار مناسب برای مقابله با مقدار گرمای دریافتی کندو کرد وبا ساختن کندوهای مناسب هم از نظر سقف، بدنه وکف نسبت به به اصلاح آنها اقدام گردد.

قاب گذاری داخل کندو :
با توجه به شرایط متفاوت در کشور نمی توان دستورالعمل یکسانی برای گذاشتن قاب داخل کندوها ارائه داد وباید یک الگوی مناسب را در مناطق مختلف در نظر گرفت بطور مثال قاب گذاشتن در منطقه جنوب ،مرکز ،شمال ومناطق سردسیر کاملامتفاوت می باشد .

کندو :
چند دهه قبل کندوهای لانگستروت بدون هیچ گونه تغییری وارد کشور شد وتا دو سه سال قبل دست نخورده باقی ماند این کندوها برای آمریکای شمالی مناسب هستند (گرچه تغییراتی نیز داده شده) ولی در کشور ما باید کندوها با توجه به شرایط آب وهوایی ساخته شوند ویا شاید هم اختراع گردند شاید بد نباشد که بدنه  کندوهای ما دارای زوایه ای نسبت به عمود داشته باشند تا تاثیر منطقه ای بیشتری را شامل گردند.

چیدمان کندوها :
گفته می شود که کندو ها باید طوری قراربگیرند که باد به داخل آنها نوزد آیا کندوهای طبیعی در دل کوهها وغیره نیز این گونه اند ویا با توجه به مسائل دیگری دریچه باز می کنند ،درست چیدن کندوها بدین معنی نیست که حتما به همان روش که در غرب چیده می شوند باشد (اکثر کندوها در شرق آسیا به روش های دیگری چیده می شوند وکارایی بالای دارند یک نمونه با صد کندو 710 کیلوگرم ژله و5تن عسل در سال 1376تولید کرد ونحوه چیدنش غربی نبود)به هر حال چیدمان کندوهای ما نیز باید با مطالعه والگوی داخلی  چیده شود.

زنبورداران محترم ،محققین بزرگوار،
ما نتیجه عملکرد بی نتیجه گذشتگانمان را در اختیار داریم ونسل آینده زنبورداران کشور وارثان ما هستند واگر ما نیز دست در دست بگذاریم وبه چند تن عسل وچند کیلوژله بسنده کنیم مورد شماتت آیندگان واقع می شویم پس زنبورستان شما باید آزمایشگاه شما گردد ونتیجه آن  تولید دانش منطقه ای پرورش زنبورعسل شود وصنعت زنبورداری کشور را متحول کند برای ساخت ایران وزندگی فرزندانمان جز خون دلها خوردن راهی نیست ،موفق باشید.

نویسنده : محمدرضاکوهی