سازمان دادن داخل کندو برای زمستان گذرانی

سازمان دادن داخل کندو در زنده ماندن کلنی در زمستان مهم است. معمولا ملکه در وسط خوشه که شکل کروی دارد شروع به تخمریزی می کند. این توده کروی در وسط قرار دارد و به تدریج به قسمت بالای کندو حرکت می کند. گرده در طبقات کندو به شکل دوایر متحدالمرکز در طرفین و بالا و عسل در خارج از این قسمت قرار گرفته است.
در حین بازدید معمولی کندو در تابستان گاهی این وضع طبیعی و ایده آل برهم می خورد. سلول های محتوی عسل که درپوش نداشته باشند اگر در قسمت پایین توده قرار داشته باشند به سرعت به قسمت بالا انتقال می یابند.
وقتی پاییز فرا می رسد, منطقه پرورش نوزاد به طبقه دوم و سوم انتقال می یابد و طبقه پایین خالی از نوزاد و فقط در آن گرده باقی می ماند. در این صورت طبقه پایین باید برداشته شود و طبقات محتوی نوزادان به پایین انتقال یابد.
طبقه خالی ممکن است در انبار گذاشته شود و یا این که اگر لازم باشد در بالای طبقات دیگر قرار گیرد. باید دانست که این طبقه که در بالا قرار دارد, نباید خالی باشد. زیرا اگر توده زنبوران به طبقه خالی که در بالا قرار دارد راه یابند در سرمای زمستان از گرسنگی تلف می شوند حتی اگر در طبقات پایین عسل وجود داشته باشد.
تهویه نیز مهم است. به ازاء مصرف هر ۴.۵۳ کیلوگرم عسل حدود ۳.۷۸۵ لیتر آب در محیط اطراف رها می شود. در مواقع عادی سال این حالت مسئله مهمی ایجاد نمی کند اما در زمستان این آب روی سطوح داخلی و سرد کندو بخصوص در بالای توده زنبوران متراکم شده و یخ می زند.
وقتی حرارت کمی بیشتر شود این برفک ها آب می شود و قطره قطره روی توده زنبوران فرو می ریزد. در عین اینکه کلنی های قوی از پس این مشکل برمی آیند ولی برای کلنی های ضعیف این عمل زیان آور است
مدت های زیادی برای این مشکل عقاید متفاوتی وجود داشت. قرار دادن مواد جذب کننده رطوبت و عایق در روی درپوش داخلی کندو یکی از راه ها بود. راه دیگر این بود که تمام قسمت های کندو را عایق بندی کنند و راه سوم این بود که سوراخی به قطر ۲.۵ سانتی متر در روی بدنه بالایی کندو تعبیه نمایند. کسانی که طرفدار تئوری حفظ حرارت در داخل کندو هستند معتقدند با این عمل حرارت همراه رطوبت از کندو بیرون می رود و به این جهت کلنی ناگزیر به مصرف عسل بیشتری می شود,با یک سری اندازه گیری های دقیق درجه حرارت در داخل کندو معلوم شده است که این نظریه درست نیست و امروزه ایجاد دریچه تهویه در بالای کندو قویا توصیه می شود.

تنظيم درجه حرارت کندو توسط زنبور عسل
يکی از خصوصيات زنبور عسل که او را قادر می سازد تا در مقابل شرايط نامساعد اقليمی و آب و هوايی مقاومت کند, قدرت تنظيم حرارت در داخل کندو می باشد.
اين حشره قادر است علی رغم شرايط نامساعد حرارتی و در دسترس نبودن مواد غذايی در خارج از کندو, به حيات خود ادامه دهد. از اين لحاظ زنبور عسل به پرندگان و پستانداران بيشتر شباهت دارد تا به ساير حشرات.
درجه حرارت در منطقه پرورش نوزادان بين ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتيگراد ثابت نگه داشته می شود. به همين لحاظ است که نشو و نمای لاروها در فاصله زمانی قابل تخمين صورت می گيرد.
در تابستان گرمای داخلی کندو به وسيله تبخير آب و بال زدن کارگران نقصان پيدا می کند. وقتی حرارت محيط اطراف به ۱۴ درجه سانتيگراد سقوط می کند, زنبورها تشکيل خوشه می دهند. در اين حالت با هضم کردن عسل و ارتعاش ماهيچه های سينه توليد حرارت می کنند.
زنبوران کارگر در يک زمان هم به عنوان ژنراتور و هم به عنوان لايه جلوگيری کننده از خروج حرارت عمل می کنند. در حالی که يک کلنی می تواند علی رغم شرايط نامساعد طبيعی زنده بماند,
افراد کلنی در مقابل اين تغييرات به تنهايی بی پناه هستند و با حرارت ۱۰ درجه سانتی گراد در داخل بدن, قدرت پرواز خود را از دست می دهند. در حرارت ۵ درجه قدرت حرکت از آنها سلب می شود و در حرارت ۹.۱ درجه سانتيگراد زير صفر بدنشان منجمد می شود. در يک خوشه بدون نوزاد, در زمستان درجه حرارت بين ۲۰ تا ۳۶ درجه تغيير می کند. حرارت عادی در داخل خوشه در حدود ۲۹ درجه سانتيگراد می باشد.

فعاليت های تنظيم دما برای زنبور عسل به صورت زير می باشد:
۳۸ درجه سانتيگراد : خنک کردن کندو
۳۳ – ۳۶ درجه سانتيگراد : ترشح موم و پرورش نوزاد
۲۹ درجه سانتيگراد : توقف پرورش نوزاد
۲۰ درجه سانتيگراد : ملکه برای جفتگيری از کندو خارج نمی شود
۱۶ درجه سانتيگراد : نر ها برای پرواز از کندو خارج نمی شوند
۱۴ درجه سانتيگراد : تشکيل خوشه توسط کارگران
۱۰ درجه سانتيگراد : کارگران قدرت پرواز را از دست می دهند
۵ درجه سانتيگراد : کارگران قدرت تحرک را از دست داده, از خوشه سقوط می کنند و منجمد می شوند.

به محض اينکه درجه حرارت در اطراف توده خوشه مانند, در داخل کلنی نقصان پيدا می کند, زنبورانی که در پوسته خارجی اين توده قرار دارند,بال های خود را تا حدودی می گشايند و مانع تشعشع حرارت به خارج می گردند. در عين حال با حرکات سريع سينه خود به توليد حرارت می پردازند. وقتی درجه حرارت بيشتر سقوط کند, اين زنبورها سر و سينه خود را در داخل توده فرو می برند و شکم خود را به سمت خارج نگاه می دارند. اگر در اين حالت کسی گوش خود را روی قسمت بالای کندو قرار دهد شايد بتواند صدای بم و مداوم وزوز زنبوران را بشنود. اين نشانه آن است که تا عس،ل در کندو باقی است شرايط خوب است.
رطوبتی که در اثر هضم عسل ايجاد می شود از خوشه خارج شده, به صورت ذرات يخ سطح داخلی ديواره های کندو را فرا می گيرد. وقتی درجه حرارت کمی بالا می رود اين ذرات يخ ذوب می شود و مورد استفاده زنبوران قرار می گيرد. توده خوشه مانند زنبوران عسل در حرارت ملايم به سمت بالا گرايش دارند و با رسيدن بهار به قسمت بالای قاب ها می رسند. زنبورانی که از خوشه جدا می شوند, يا فرو می افتند و يا می ميرند و در کف کندو جمع می شوند.
سوراخ پرواز کندوها نباید به هر دلیلی درطول زمستان بسته شود. چون علاوه برامکان خفگی جمعیت، تهویه داخل کندو نیزسخت می شود. همچنین دربعضی ازروزهای گرم زمستان بعضی زنبوران ازفرصت گرمایی طول روزاستفاده کرده و بلافاصله پروازمدفوع را انجام می دهند. ضمنا" در صورت باز بودن سوراخ پرواز بخارات حاصل ازتنفس زنبوران از کندوخارج می شود.
 اگر فضای بسته را جهت زمستان گذرانی کندوها درنظر گرفته اید، حتما" به گردش جریان هوا و تهویه آن محیط  توجه کنید. دمای محیط  بسته و مسقف نباید از ۷ درجه سانتیگراد بالا رود.
 نیاز به مصرف انرژی و غذا درماههای اسفند و فروردین افزایش می یابد. در یک روز آرام  و آفتابی می توانید سریعا" نسبت به کنترل غذای کلنی اقدام کنید. مواظب باشید که این کار باید خیلی سریع  و با دقت انجام گیرد.
قبل ازشروع  فصل زمستان گذرانی، جمعیت کندوهای ضعیف و یتیم را ادغام و یا حذف کنید.
 درصورت لزوم ازکیک گرده، بخصوص دراواخر زمستان استفاده کنید.در شرایطی که زنبور پرواز دارد و قدرت دفع
 زنبورستان باید درطول زمستان گذرانی آفتاب گیر باشد. بعبارت دیگرسوراخ پروازکندوها را باید درجهتی قرارداد که بیشترین ساعات تابش نورخورشید را داشته باشد.
 مراقب آفات خارجی زنبورعسل مانند خرس، شغال، سنجاب و غیره باشید. بعضی از جانوران حرص وهوس زیادی برای خوردن عسل دارند.
 موشها دوست دارند ازمحیط مناسب و مطبوع داخل کندو جهت لانه گزینی و زمستان گذرانی استفاده کنند، که این امرمی تواند برای جمعیت کندوها خطرناک و استرس زا باشد. حتما" سوراخ پرواز کندو را کوچک کنید تا موشها نتوانند وارد کندوشوند.  
 کندوها را طوری در زنبورستان مستقر کنید که جهت سوراخ پروازبا شیب زمین منطبق باشد. منظورم اینست که درصورت نفوذ آب باران و برف به داخل کندو، آب به آسانی بتواند از سوراخ پروازتخلیه شود.
 محل استقرارکندوها باید آرام و ساکت بوده و عاری از هر گونه  سر و صدای ناهنجار و استرس زا باشد.
 از بازوبسته کردن درب کندو درطول زمستان جدا" خوداری کنید.
 اگر دمای محیط از 12 درجه سانتیگراد بالا رود زنبوران شروع به پروازهای مدفوع خواهند کرد، که این عمل  نشانه سالم بودن کلنی است.
- بعد از اتمام فصل زمستان و در یک روز آفتابی میزان تخمریزی و سلامتی ملکه و جمعیت را کنترل کنید.
یکی ازوظایف هر زنبوردار بعد از بارش برف در زمستان، تمیز کردن برف اطراف کندو و خصوصا" سکوی سوراخ پروازاست. اگربرف سکوی پرواز، تمیز نشود درطول شب برف یخ بسته و باعث انسداد سوراخ پروازخواهد شد.
اگر می خواهید از زنده بودن جمعیت کندو آگاه شوید، ضربه ی آرامی را با مشت خود به کندو وارد کرده و بلافاصله ازسوراخ پرواز گوش کنید. صدای زنبوران درصورت زنده بودن شنیده خواهد شد.   
معمولا" بعد ازاتمام فصل زمستان ، اجساد و لاشه های مرده ی زنبوران در جلو سوراخ پرواز مشاهده می شود. با دیدن آنها نگران و ناراحت نباشید، بلکه خوشحال هم باید شد. زیرا این عمل، نشانه سالم بودن جمعیت کندو است.
- معمولا" دراسفند ماه بعضی از گیاهان مثل گل بید مشک  و گل حسرتی زودتربه گل می روند. دراین موقع زنبورداران به رفت وآمد زنبوران خود درسکوی پرواز دقت کرده و دوست دارند اولین محموله های گرده را که توسط زنبوران کارگر، به داخل کندو حمل می شود نظاره کنند. این همان صحنه هایی است که هر زنبوردارهمواره درطول زمستان انتظار و آرزوی آنرا داشته و بدین ترتیب همزمان با آغاز فصل فعالیت زنبوران، سفیدی طبیعت و سیاهی شبهای سرد و طولانی زمستان به سرآمده و روزهای سرسبزبهاری و شادابی طبیعت درراه است.