كيفيت موم زنبور عسل

كيفيت موم زنبورعسل در سال هاي اخير باعث افزايش نگراني در پرورش زنبورعسل در جهان شده است. باقيمانده هاي آفات كش ها و كنه كش ها كيفيت موم و عسل را و همچنين سلامتي زنبورعسل را تحت تاثير قرار مي دهد.تقلب در موم را عامل تعداد زيادي از مشكلات در پرورش نوزادان مي دانند.

تغيير در رنگ موم :
فلزات مختلف مانند آلومنيوم، مس،آهن،روي مي توانند رنگ موم را قهوه اي كنند بنابراين در تجهيزات ذوب موم و همچنين آب مورد استفاده نبايد حضور داشته باشند. اگر موم براي مدت طولاني و در دماي بالا ( بيش از 85 درجه سانتي گراد) حرارت داده شود رنگ و عطر آن تغيير مي كند.

عطر موم :
موم به راحتي بوها را از محيط خارجي جذب مي كند.اگر موم در هنگام ذوب در معرض دود آتش باشد ، دود را به خود جذب مي كند.اگر موم در معرض عسل تخمير شده قرار گيرد عطر آن تغيير مي كند. موم هاي كلوخ داخل انبار نيز مي توانند از محيط انبار رايحه ها را جذب كنند.

باقيمانده ها در موم :
مواد آب دوست ( قابل حل در آب ) شامل برخي كنه كش ها ( مانند فرميك ، اگزاليك ، لاكتيك ) و حتي برخي از آفت كش ها در موم ذخيره نمي شوند يا اينكه به مقدار بسيار جزئي ذخيره مي شوند. آميتراز به سرعت به متابوليت هاي آن تجزيه مي شود و آنها فقط در عسل شناسايي مي شوند نه در موم. مواد چربي دوست به راحتي توسط موم جذب مي شوند مانند كنه كش كومافوس ( چك مايت ) ، فلومترين ( باي وارول ) و فلووالينات ( آپيستان ). آسانس هاي گياهي مانند تيمول بلافاصله پس از مصرف ، مقدار زيادي باقيمانده در موم دارند اما بعد از مدتي و با افزايش تهويه ميزان باقي مانده كاهش مي يابد.

نتايج برخي تحقيقات در خصوص باقيمانده سموم در موم ها :
در سال 2014 در آلمان مشخص شد كه كنه كش بروموپروپيلات كه حدود بيست سال پيش استفاده ميشده و همچنين باقيمانده كومافوس در 76 درصد نمونه ها شناسايي شده است. در سال2015 در 37 درصد نمونه ها باقيمانده تيمول شناسايي شده است. در سال 2017 در مطالعه اي حدود 30 تركيب مختلف با قيمانده در موم شناسايي شده است.

قابليت تحمل زنبور به باقيمانده ها :
با قيمانده آفت كش ها و كنه كش ها در موم ها وجود دارند.اين بقايا بويژه در موم هاي بازيافت شده متمركز هستند و احتمال انتقال به عسل را دارند.اين باقيماندهها نه تنها موجب آلودگي عسل بلكه باعث آلودگي غذاي نوزادان نيز مي شوند.اثرات تحت كشندگي اين سموم در موم نشان داده شده كه مي تواند بر پرورش نوزادان موثر باشد و باعث ايجاد آسيب هاي حاد شود.

تقلب در موم :
تقلب در موم عموما با چند ماده صورت مي گيرد: پارافين: كه فراورده جانبي از صنعت نفت است و از هيدروكربن هاي اشباع( آلكان ها) تشكيل شده است. ماده بعدي در تقلب موم استئارين است كه از اسيد پالمتيك و استئاريك و از چربي هاي حيواني و گياهي طي فرايند صابوني شدن بدست مي آيند. و مواد ديگر شامل تقلب در موم با استفاده از چربي هاي حيواني است

تحمل زنبور به تقلب در موم : 
تقلب در موم با پارافين باعث كاهش نقطه ذوب نسبت به موم خالص شده و در گرماي تابستان اين پايه ها زودتر ذوب مي شوند.  تقلب در موم با استئارين مي تواند موم را سخت كند و ظهور زنبوران آماده تولد يعني خروج از سلول را با مشكل مواجهه كند. در تحقيقي در كشور بلژيك موم را با 15%، 25% و 35% استئارين مخلوط كردند و به كلني هاي زنبورعسل دادند. زنبورها موم ها را پذيرفتند و ملكه داخل آنها تخم ريزي هم كرد ولي نسبت به تيمار  شاهد كه موم خالص گرفته بودند، مقدار قابل توجهي از نوزادان جوان تلف و حذف شدند. اگرچه بطور كلي همه آسيب هاي وارده به نوزادان را نمي توان به تقلب در موم نسبت داد، مخصوصا در نيمه دوم سال كه نوزادان پراكنده يا مرده مشاهده مي شوند زيرا مي تواند به خاطر نتيجه آلودگي شديد با عفونتهاي ويروسي- كنه باشد.

سرپوش مرطوب در مقابل سرپوش خشك
همانطور كه دوستان اطلاع دارند زنبورهاي عسل در كلني حجرات عسل و نوزادان را با لايه مومي سرپوش گذاري مي كنند. اگرچه جنس سرپوش سلول هاي عسل با سلول هاي نوزادان متفاوت است و همچنين در سرپوش هاي نوزادان نيز بين سلولهاي نوزادي كارگر و نر با سرپوش شاخون ملكه تفاوت وجود دارد. مواد مختلفي در سرپوش هاي سلول هاي نوزادان بكار گرفته مي شود مانند موم ، دانه هاي گرده و رشته هاي پيله ولي در سرپوش سلول هاي عسل از موم تازه و دانه هاي گرده استفاده شده ولي رشته هاي پيله در آن وجود ندارد. ( در اين خصوص در آينده مطالب كاملتري ارائه خواهد شد).
موم سر پولك يكي از فرآورده هاي جانبي در برداشت عسل است. مصرف موم سرپولك به دليل افزايش عملكرد سيستم ايمني، تنظيم متابوليسم و حفظ بهداشت دهان و دندان در انسان در حال گسترش مي باشد. شايد بتوان گفت طبيعي ترين و  سالم ترين آدامس براي جويدن، همين موم سرپولك است.
زنبورهاي عسل بعد از فرآوري شهد حمل شده به كندو يعني تغليظ و حذف رطوبت اضافه ( رساندن رطوبت به زير 20 تا 18 درصد) و افزودن برخي تركيبات، سلولهاي عسل را سرپوش گذاري مي كنند و در زمان نياز سرپوش ها را برداشته و عسل ذخيره را مصرف مي كنند. زنبورهاي عسل بر اساس ژنتيك خودشان معمولا دو روش براي سرپوش گذاري سلول هاي عسل دارند، سرپوش گذاري مرطوب و سرپوش گذاري خشك. در سرپوش گذاري مرطوب لايه مومي سرپوش را مستقيما بر روي سطح عسل قرار مي دهند ولي در سرپوش گذاري خشك يك بسته هوايي بين سطح عسل و سرپوش ايجاد مي كنند. اين دو روش بر عطر،طعم، رنگ و كيفيت عسل تاثيري ندارد ولي رنگ نهايي شان عسل را متفاوت مي كند.
شان هاي عسل با سرپوش گذاري خشك يعني استفاده از بسته هاي هوا بين سطح عسل و لايه مومي، به رنگ سفيد يا برنزه بسيار روشن به نظر مي رسند. شان هاي با سرپوش گذاري مرطوب ، معمولا تيره به نظر مي رسند والبته ممكن است الگوهايي با رنگ هاي متفاوت داشته باشند. برخي از زنبورها ممكن است از هر دو روش استفاده كنند  و برخي فقط يك روش را استفاده مي كنند.
زنبورهاي ايتاليايي غالبا نوع سرپوش گذاري خشك را استفاده مي كنند و شان هاي عسل با سرپولك هاي سفيد توليد مي كنند. زنبورهاي قفقازي سرپوش گذاري مرطوب را استفاده مي كنند. توليد كنندگان عسل شان متوجه تمايل مشتري ها به شان هاي با رنگ سفيد شدند و اين مسئله يكي از دلايل اصلي توسعه نزاد ايتاليايي در كشورهايي همچون آمريكا بوده است.

ارائه کننده : مهندس اسماعیل غفوری