ساختار ظاهری زنبور کارگر ، زنبور نر و ملکه

ساختار ظاهری ملکه :
قبل از هر نکته در مورد زنبور عسل بايد دانست که کليه صفات يک کندو به ملکه آن بستگی دارد. هر زنبوردار بايد بداند که هم ملکه ی خوب و هم ملکه ی بد وجود دارد. از ملکه خوب و کامل است که کندوی قوی تری به وجود آمده و عسل بيش تری برداشت می شود.
ملکه، مادر کلنی است. ارزش ملکه برای کندو در اين است که يک جمعيت کافی از زنبوران کارگر و تعداد کافی زنبور نر توليد کند تا وظايف کندو را انجام دهند. ملکه انتقال دهنده صفات اجداد خود و هم چنين صفات نرهايی است که با آن ها جفت گيری کرده است. لذا خصوصيات کندو مانند رنگ زنبوران، ميزان جمع آوری شهد و گرده، توليد موم و آرام بودن در داخل کندو، مقاومت در مقابل بيماری ها و زمستان گذرانی (به سرآوردن زمستان) بستگی به ملکه آن دارد. بنابراين دانستن صفات و رفتار ملکه برای زنبورداران لازم و با اهميت است. در اين بخش سعی شده است نکاتی در مورد ملکه و تشخيص آن، پرورش، جفت گيری، تخم ريزی کارگر تخم گذار، باکره زايی و قضاوت در مورد ملکه تشريح شود.

ساختار ظاهری زنبور کارگر :
زنبورهای کارگر از نظر جثه کوچک ترين افراد کلنی را تشکيل می دهند، در طول مدت زمستان و اوايل بهار جمعيت آن ها مرتب نقصان پيدا کرده و حال آن که در اواخر بهار تعداد آن ها رو به افزايش می گذارد. موقعی که کلنی در حداکثر رشد باشد، تعداد کارگران ممکن است، به ٥٠ يا ٦٠ هزار هم برسد (کندوی قوی) زنبوران کارگر ماده هايی هستند که تخمدان های آن ها رشد نکرده و صفات ثانوی در آن ها ظاهر نشده است. اين زنبورها فقط در موارد استثنايی تخم می گذارند که قبلاً به آن اشاره شد.
در زنبورهای کارگر، مفصل اول پای آخر رشد کرده و در آن اندام های جمع آوری و نگاهداری گرده گل تعبيه شده است. به علاوه مفصل های سطح زيرين شکم دارای غددی است که از آن ها مواد معطر ترشح می شود.
مراحل نشو و نما: تخم زنبور عسل تقريباً استوانه ای شکل و کمی خميده به طول تقريبی ٣ ــ٢ ميلی متر است وقتی تازه گذاشته شود، سفيد مايل به سبز است. در شرايط طبيعی اين تخم ها به وسيله سر باريک خود به طور عمودی در ته سلول ها قرار دارند. تخم پس از سه روز تبديل به لارو می شود.
به محض اين که نوزاد خارج شد زنبورهای پرستار شروع به ريختن غذا در سلول کرده و به پرورش آن ها اقدام می کنند. لاروها معمولاً خميده به پهلوی چپ يا راست در ته سلول قرار می گيرد.
وقتی که به رشد کافی رسيدند، دهانه سلول بسته و به مرور از حالت خميدگی خارج و به صورت عمودی قرار می گيرد. وقتی کاملاً عمودی قرار گرفت، شروع به تنيدن پيله می کند و در داخل پيله تبديل به شفيره می شود. لارو کارگر ٦ روز بعد از تفريخ از تخم تغذيه خود را کامل کرده و اقدام به تنيدن پيله می کند، بعد از تنيدن پيله به صورت شفيره سفيد و در آخر به رنگ تيره يا زرد درآمده و در آخرين روزها فعال شده شروع به جويدن سرپوش سلول خود می کند، دوره دگرديسی زنبور کارگر ٢١ روز است. طول مدت زندگی کارگران بسته به اوقات مختلف سال کاملاً متفاوت است.

فعاليت های زنبوران کارگر :
الف ) کارهای داخل کندو
که عبارت است از پرستاری، شان سازی، انتقال غذا و پاسداری کارگرها تا ٢١ روز پس از تولد قادر به پرواز نيستند، در اين مدت کارهای متفاوت را داخل کندو به اقتضای سنشان به عهده می گيرند که به قرار زير است :
1ــ پس از تولد نخست مقدار زيادی گرده گل و عسل می خورند تا قوت بگيرند، سپس دو روز اول را به کار تميز کردن بدن خود و سلول هايشان و هم چنين کمک به تميز کردن هم سن و سال هايشان می پردازند. در اين مدت يک جفت غده شيری که در سرشان قرار دارد فعاليت و ترشح را شروع و ژله ی شاهانه يا شير را از خود ترشح می کنند.
2ــ از روز سوم به بعد به تغذيه لاروهايی که سنشان از سه روز بيش تر است، می پردازند.
3ــ از روز پنجم پس از تولد که غده های شيری به حداکثر رشدشان رسيده و نقص های آن ها رفع شده، وظيفه تغذيه ملکه و لاروهای جوانی که سنشان بين ١ تا ٣ روز است را به عهده می گيرند. و اين وظيفه را تا روز ١٢ بعد از تولد انجام می دهند. از آن چه گفته شد اين نتيجه ی مهم را می گيريم که ملکه فقط به  وسيلهی زنبوران جوانی تغذيه می شوند که سن آن ها بين ٥ تا ١٢ روز است.
4ــ از روز سيزدهم سه جفت از چهار جفت غدد مومی که زير شکم کارگران قرار دارند، شروع به ترشح کرده و زنبورهای جوان را مجبور به موم سازی می کنند، اين کار را تا روز هيجدهم پس از تولد ادامه می دهند، بنابراين بايد معتقد شويم که وی تنها شش روز موم ترشح می کند و پس از آن غدد مومی آن ها از کار می افتد.
5ــ از روز هيجدهم کارگران جلوی سوراخ پرواز و در داخل کندو نظارت بر رفت و آمد زنبورها و در صورت لزوم دفاع از آن را به عهده گرفته و در ضمن گاهگاهی هم پرواز کوچکی را برای جهت يابی در اطراف سوراخ پرواز و کندو انجام می دهند.

ب ) کارهای خارج از کندو
که عبارتند از جمع آوری شهد، گرده، بره موم و آوردن آب . اين مرحله از زمانی شروع می گردد که زنبور قادر به پرواز شده و با مرگش خاتمه می يابد.
زنبورها از روز ٢٢ به کارهای داخلی در کندو خاتمه داده و مشغول کارهای خارج از کندو می شوند.

کارگران به محض اين که قادر به پرواز شدند به چهار دسته نامساوی تقسيم می شوند :
دسته ی اول : به جمع آوری صمغ درختان پرداخته که پس از حمل به کندو و مخلوط کردنشان ماده ای به نام بره موم را به وجود می آورند. بره موم مثل الکل خاصيت ميکروب کشی و ضدعفونی دارد.
زنبورها با آن جدار داخلی سلول ها را خوب ضدعفونی می کنند تا نوزادان در محيطی آلوده تولد نيافته و در نتيجه بيمار و تلف نشوند، از بره موم برای مسدود کردن سوراخ ها و درزهای جدار کندو که قطرشان از چهار ميلی متر کم تر باشد و هم چنين برای کوچک کردن سوراخ پرواز از زنبورها استفاده می کنند.
دسته ی دوم : آب مورد احتياج جمعيت را از خارج کندو حمل تا به زنبورهای جوانی که در داخل کندو مشغول بوده و هنوز قادر به پرواز نيستند، آب برسانند.
دسته ی سوم : گرده گل را به دو پای عقب خود و در محلی که آن را سبد گرده می نامند، به کمک بزاق دهان چسبانيده با خود به کندو می آورند. و آن را در داخل سلولها ذخيره ولی برخلاف عسل هرگز سرش را نمی پوشانند. داخل سلول ها ذخيره کرده را آن قدر با سر فشارشان می دهند تا همه هوا را از خلل و فرج آن خارج کنند و پس از اين که دو سوم سلول با گرده پر شد رويش را با يک قشر خيلی نازک عسل می پوشانند.
دسته ی چهارم : که تعدادشان خيلی بيش تر از جمع ساير دسته ها است بر روی گل ها نشسته و شهد آن ها را می مکند و پس از آن که به اندازه کافی شهد در عسل دانشان جمع کردند، به کندو برگشته و آن را در داخل سلول ها به همان حالت نارس می گذارند. در شب که تاريکی مانع خروج آن ها از کندو می شود، همه کارگران چه پير و چه جوان با هم شهد را از داخل سلول ها مکيده مقداری از آب تبخير و آن را غليظ می کنند، و پس از آن که تبديل به عسل رسيده شد، آن را در سلول هايشان ذخيره و روی آن را با ورقهی نازکی از موم می پوشانند.
فعاليت چهار دسته در بالای آن طور نيست که هر دسته منحصراً کاری را انجام دهند، بلکه بستگی به احتياجات کندو است، هر جا احتياج به کار بيش تری باشد، تعداد بيش تری زنبور کارگر  در آن متمرکز می شوند.

ساخار ظاهری زنبور نر :
زنبور نر از تخم بدون نطفه توليد می شود، جثه آن پهن تر و حجيم تر از زنبور کارگر است و بدنش پوشيده از مو است هنگام پرواز صدای بال ها بيش تر از زنبوران کارگر است. زنبور نر فقط کروموزم های مادر را به ارث می برد، زنبور نر فاقد نيش بوده و قادر به جمع آوری گرده و نوش نيست، در کار کندو نيز دخالتی ندارد و حتی در خوردن غذا بايد توسط کارگران به او کمک داده شود و چنان چه او را از کارگران جدا کنيم، به زودی از بين خواهد رفت. تنها وظيفه زنبور نر جفت گيری با ملکه های جوان است.
زنبور نر تا روز هشتم پس از تولد در کندو به سر می برد و بيش تر اوقات را به استراحت می پردازد، از روز هشتم به بعد زنبور نر قادر به جفت گيری است. زنبور نر دارای تقريباً ١١ ميليون اسپرم است.عمر طبيعی زنبور نر در حدود ٦٠ روز است و تعداد آن ها در هر کندو تقريباً به 500 -600 عدد می رسد. زنبورهای نر مجاز هستند که از يک کندو به کندوی ديگر بروند. دوره دگرديسی آن ٢٤ روز است.با تمام شدن شهد در منطقه، کارگران آن ها را از کندو رانده و بر اثر بی غذايی می ميرند. اين علامت تمام شدن گل ها و هشداری به زنبورداران است، تا در انتقال کندوهای خود به منطقه پرگل ديگری اقدام کنند.