روش های مختلف تهیه کلنی زنبور عسل

مطلبي كه ارائه مي شود از مجله Bee culture انتخاب و ترجمه شده است.در اين مقاله چندين روش تهيه زنبور توضيح داده شده و مزايا و معايب هر روش نيز شرح داده شده است. اميدوارم اين مطلب مورد رضايت و بهره مندي دوستان قرار گيرد.
در مناطق مختلف جهان راههاي متفاوتي براي بدست آوردن زنبور وجود دارد. در كشور ما معمولا تهيه زنبور فقط به صورت خريد يك كلني کامل چند قاب مي باشد.

راههاي مختلف بدست آوردن زنبور عسل بدين معني كه افراد مي توانند از طرق مختلف زنبور را تهيه كنند.

معمولا گروه هاي زير به دنبال تهيه زنبور عسل هستند :
1 - افراد مبتدي كه قصد شروع زنبورداري را دارند
2 - زنبورداراني كه قصد جايگزين كردن تلفات سال گذشته را دارند
3 - زنبورداراني كه قصد توسعه زنبورداري و افزايش تعداد كلني هاي خود را دارند.

قسمت اول ) زنبورپاكتي :
زنبور پاكتي شامل چندين پوند زنبور جمع آوري شده از چندين كلني اهدا كننده جمعيت هست كه در داخل يك جعبه (چوبي يا پلاستيكي ) تكانده شده ( بدون قاب و نوزادان ) و يك ملكه بارور نيز در داخل قفس در جعبه آويزان شده و جعبه به يك بطري براي تغذيه شربت مجهز شده است.
زنبور پاكتي عموما در مناطق گرم توليد مي شود و به ساير مناطق ارسال مي گردد.زنبور پاكتي يكي از مهمترين راههاي تكثير و توزيع زنبور در قرن نوزدهم و بيستم در برخي كشورها مانند كانادا بوده است.
آماده سازي و استقرار زنبور پاكتي بدين صورت است كه يك كندوي خالي حاوي تعدادي پوكه اماده شده و زنبورهاي داخل جعبه به داخل آن تكانده مي شود و قفس ملكه نيز داخل كندو قرار مي گيرد و اجازه داده مي شود تا زنبورها ملكه را از داخل  قفس آزاد كنند.

مزاياي زنبور پاكتي :
✅ زنبوردار مي تواند فعاليت هاي كلني مانند موم بافي ، تخم ريزي ، گسترش منطقه نوزادان ، ذخيره سازي شهد و گرده را بررسي و مشاهده كند.
✅ آغاز كار با اين زنبور پاكتي به دليل سهولت در مديريت ، براي مبتديان ايده آل است.
✅ داشتن ملكه هاي جوان، بارور و با كيفيت، از ديگر مزاياي زنبور پاكتي است
✅ عدم انتقال بيماريهاي مربوط به نوزادان ، نيز از مزاياي زنبور پاكتي است

معايب زنبور پاكتي :
✅ هزينه بالاي اوليه تهيه زنبور پاكتي 90 تا 140 دلار ( البته در كشور ما قيمت زنبور پاكتي متفاوت است و ممكن است جز معايب نباشد)
✅ سازگاري محيطي در زنبور پاكتي بدليل توليددر مناطق گرم و ارسال به ساير مناطق
✅ امكان انتقال آفات و بيماريها مانندكنه و سوسك كوچك كندو
✅ استفاده از شربت خوري و تغذيه زنبور در حين حمل و نقل
✅ توليد عسل زياد در سال اول استفاده از زنبور پاكتي فراهم نمي شود
✅ امكان ايجاد مشكل در پذيرش ملكه وجود دارد.
[ Photo ]
زنبور پاكتي يكي از راههاي تكثير و توزيع جمعيت زنبورعسل در ساير كشورهاي جهان است و بدليل عدم ايجاد زير ساخت هاي لازم، فعلا در كشور ما توليد نمي گردد.

قسمت دوم ) كلني نوكلئوس :
تكثير و فروش كلني هاي نوكلئوس يكي ديگر از راههاي تهيه زنبورعسل در دنيا استيك كلني نوكلئوس شامل يك كلني كوچك است كه عموما از 4 تا 5 قاب شامل نوزادان، عسل ، گرده و قاب خالي براي تخم ريزي ملكه تشكيل شده است.
در ربع قرن گذشته كلني نوكلئوس يكي از راههاي تهيه زنبورعسل در برخي از كشورهاي جهان است.استقرار كلني هاي نوكلئوس در كندوي استاندارد ساده و آسان است و تنها نياز به انتقال شان ها و زنبوران عسل از نوكلئوس به كندوي اصلي است، كه اين كندو حاوي برگه هاي موم آج شده و ظرف شربت خوري مي باشد.

مزاياي استفاده از كلني هاي نوكلئوس :
✅ استقرار و راه اندازي نوكلئوس آسان است .
✅ حاوي ملكه هاي جوان و با كيفيت خوب يا ملكه هاي تست شده هستند كه زمستان گذراني كرده اند.
✅ كلني نوكلئوس مي تواند در سال اول منجر به توليد عسل بالا گردد، در صورتي كه در شروع فصل در كندوي استاندارد مستقر گردد و به جاي برگه از پوكه استفاده گردد.
✅ مشكلات مربوط به عدم پذيرش ملكه در كلني هاي نوكلئوس وجود ندارد.

معايب استفاده از كلني هاي نوكلئوس :
✅ قيمت بالاي كلني هاي نوكلئوس ،بين 125 تا 200 دلار براي نوكلئوس هاي با ملكه هاي تست شده ( البته در كشور ما بدليل عدم توليد قيمت مشخص نيست و قطعا با ساير كشورها متفاوت است و در صورت توليد در كشور ، قيمت آن ممكن است جز معايب نباشد).
✅ سازگاري محيطي عيب ديگر اين روش است مخصوصا زماني كه قرار است نوكلئوس ها به مناطق ديگر، غير از منطقه توليد ارسال گردد.
✅ امكان انتقال بيماريهاي نوزادان بوسيله تجهيزات فروخته شده و مستقر شده در نوكلئوس ها مانند قاب ها.
✅ اگر نوكلئوس با تاخير و بعد از شروع فصل ، در كلني اصلي مستقر گردد، ممكن است توليد عسل بالا محقق نشود.
✅ كيفيت قاب هاي داخل نوكلئوس ممكن است جز معايب باشد در صورتي كه از پوكه ها و قاب هاي قديمي در تشكيل نوكلئوس استفاده گردد.
✅ كيفيت ملكه هاي داخل نوكلئوس در صورتي كه ملكه هاي پير در تشكيل آنها استفاده گردد، مي تواند جز معايب اين روش باشد.

قسمت سوم ) كلني كامل :
يكي ديگر از راههاي تهيه زنبورعسل كه متداولترين راه در كشور ما نيز هست، تهيه زنبورعسل به صورت يك كلني كامل است.يك كلني كامل معمولا از يك يا دو بدنه عميق به همراه قاب ها، نوزادان، عسل، گرده،زنبورها و ملكه و تجهيزات مربوط به كندو ، تشكيل شده است.
استقرار يك كلني كامل فقط نياز به جابجايي آن به منطقه مورد نظر دارد و ديگر نياز به تجهيزات يا روش هاي خاصي ندارد ، به جز تجهيزات مربوط به بلند كردن و جابجايي كندو

مزاياي كلني كامل :
✅ در صورت استفاده از ملكه هاي بومي ، مي تواند سازگاري محلي داشته باشد.
✅ استقرار و راه اندازي نياز به تجهيزات و تكنيك ندارد
✅ نياز به تجهيزات تغذيه اي در حمل و نقل ندارد
✅ كلني براي توليد عسل بالا در سال اول آماده است
✅ كلني براي گرده افشاني محصولات آماده است.
✅ كلني با تجهيزات كامل تهيه مي گردد.

معايب تهيه زنبور به صورت كلني كامل :
✅ مشكلات مربوط به حمل و نقل به دليل سنگين بودن كلني كامل
✅ مشكلات مربوط به افراد مبتدي در شروع كار با كلني كامل مانند پيدا كردن ملكه و مديريت كلني كامل
✅ هزينه خريد كلني كامل از نوكلئوس بالاتر است.( بحث هزينه ها در كشور ما متفاوت است).
✅ كيفيت ملكه اين كلني ها عموما مشكوك است به دليل پير بودن ملكه و باروري پايين
✅ خطر انتقال تعداد زيادي از افات و بيماريهاي زنبورعسل مانند بيماريهاي نوزادان، مايت واروا، سوسك كوچك كندو
✅ ممكن است تجهيزات كلني كيفيت پاييني داشته باشند

قسمت چهارم ) تقسيم كلني (بچه مصنوعي) :
يكي ديگر از روش هاي تهيه و تكثير زنبورعسل تقسيم كلني و گرفتن بچه مصنوعي از كلني است
تهيه ملكه در اين روش ممكن است از طرق مختلف انجام گردد شامل استفاده از تخم روز به منظور تهيه ملكه در بچه مصنوعي، استفاده از سلول ملكه يا شاخون و معرفي ملكه جفت خورده.
تقسيم كلني و بچه مصنوعي يكي از روش هاي اصلي درون زنبورستاني براي تكثر و ازدياد است كه از حدود 150 سال پيش توسط زنبورداران در مناطق مختلف جهان انجام مي شود.
روش هاي مختلفي براي تقسيم كلني وجود دارد مانند تقسيم كلني هاي قوي به دو قسمت و استفاده از تخم و لارو در هر دو كلني يا روشي كه عموما استفاده مي شود استفاده از 2 تا 4 قاب از نوزادان در سنين مختلف به همراه زنبورهاي پرستار

مزاياي تقسيم كلني و بچه مصنوعي :
✅ هزينه آن كم است
✅ مي توان ملكه هاي اين كلني ها را از ملكه هاي جوان، بارور، مقاوم به كنه و رفتار بهداشتي بالا، ملكه هاي با سازگاري محيطي تهيه نمود
✅ انتقال بيماريها در اين روش كاهش مي يابد
✅ همزمان با تقسيم كلني مي توان با مايت واروا مبارزه كرد مخصوصا زماني كه از شاخون براي تهيه ملكه استفاده مي گردد زيرا يك توقف بين چرخه نوزادان بوجود مي آيد و مايت ها داخل حجره ها نيستند
✅ اگر تقسيم در ابتداي فصل انجام شود و از پوكه جهت توسعه كلني استفاده گردد، مي تواند منجر به توليد عسل بالا گردد
✅ يكي ديگر از مزاياي اين روش كاهش بچه دهي در كلني ها مي باشد

معايب روش تقسيم كلني(بچه مصنوعي) :
انجام اين كار ممكن است براي افراد مبتدي مشكل باشد.
✅ معرفي ملكه بارور به كلني ممكن است با مشكل مواجه گردد
✅ روش هاي معرفي ملكه و تكنيك هاي مربوط به آن براي زنبورداران مبتدي مي تواند مشكل ساز باشد.
✅ كلني هاي تقسيم شده نياز به تغذيه دارند
✅ دسترسي و فراهم بودن كلني هاي قوي مي توانديكي ديگر از محدوديت هاي اين روش باشد.

قسمت پنجم ) گرفتن يا به دام انداختن بچه طبيعي :
گرفتن بچه طبيعي يكي ديگر از روش هاي بدست اوردن زنبورعسل است كه قديمي ترين روش ازدياد و تهيه زنبورعسل توسط زنبورداران بوده است.
در اين روش زنبورداران ممكن است بچه طبيعي كه بر روي شاخه درخت يا ساير مكان ها تشكيل خوشه داده است را بگيرند و داخل كندو مستقر كنند يا اينكه براي گرفتن بچه طبيعي اقدام به تله گذاري كنند.اگر بچه طبيعي بر روي شاخه تشكيل خوشه داده باشد زنبورداران با تكاندن خوشه داخل كندو اقدام به گرفتن بچه كندو مي كنند و كندو را در مكان جديد مستقر مي كنند.اگر از تله براي گرفتن بچه طبيعي استفاده گردد، معمولا تله در نزديكترين مكان به زنبورستان يا محل زندگي زنبورهاي وحشي قرار مي گيرد.زنبورداران از روش هاي خاصي براي جذب بچه هاي طبيعي به تله استفاده  مي كنند مانند استقرار كندوي تله در مكان و جهت خاص يا استفاده از رايحه هاي خاص
مزاياي استفاده از روش گرفتن بچه طبيعي :
تهيه زنبور در اين روش تقريبا بدون هزينه است
✅ بعد از استقرار بچه در كندو مي توان تمامي فعاليت هاي كلني را از شروع، مشاهده و بررسي كرد
✅ اگر بچه طبيعي متعلق به همان زنبورستان باشد، سازگاري محيطي دارد
✅ عدم انتقال بيماريهاي مربوط به نوزادان زنبورعسل
✅ توانايي خوب بچه طبيعي در موم بافي و توليد شان هاي جديد
معايب استفاده از روش گرفتن بچه طبيعي :
ممكن است بچه طبيعي در مكان نامناسبي خوشه كرده باشد و گرفتن ان مشكل باشد
✅ اغلب بچه هاي طبيعي(پيش بچه) داراي ملكه هاي پير و  توان باروري پايين هستند
✅ اگر بچه طبيعي متعلق به ساير زنبورستان ها با ملكه هاي وارداتي از مناطق ديگر باشد، امكان دارد سازگاري محيطي آنها پايين باشد
✅ تغذيه مصنوعي براي مومبافي خوب و رشد جمعيت نياز است
✅ انتخاب براي صفت بچه دهي افزايش مي يابد( در صورتي كه ملكه بچه طبيعي گرفته شده با يك ملكه خوب تعويض نگردد)
✅ اگر بچه طبيعي در اواخر فصل گرفته شود ممكن است كلني براي زمستان گذراني ضعيف باشد
✅ امكان آسيب به زنبوردار در هنگام گرفتن بچه طبيعي در ارتفاعات بالا وجود دارد

قسمت پایانی ) خارج کردن زنبور از حفره ها ) :
خارج کردن زنبور از حفره ها  مانند حفرات درختان، صخره ها، زیر شیروانی ها یا سقف ها و ..  یکی از راههای بدست آوردن زنبورعسل است.برای این کار شان های بافته شده در داخل حفره ها جدا شده و بر روی قاب های خالی نصب و در کندو مستقر می گردد.
مزایای روش خارج کردن زنبور از حفره ها :
✅ هزینه بسیار کمی دارد و هزینه آن ممکن است شامل تعویض ملکه باشد
✅ سازگاری محیطی این زنبورها می تواند به خاطر بقاء در محیط بالا باشد.
✅ زنبوردار می تواند با خارج کردن این زنبورها از حفرات و شارژ آنها صاحب یک کلنی گردد.

معایب روش خارج کردن زنبور از حفره ها :
✅ خارج کردن شان ها از حفرات زمان بر است و ممکن است نیاز به تجهیزات خاص جهت رفع موانع مانند دیواره سقف ها یا برش درختان،داشته باشد.
✅ کیفیت ملکه ممکن است پایین باشد و باروری آن کم باشد و نیاز به جایگزینی ملکه دارد.
✅ قابلیت انتقال بیماریهای نوزادان و آفات مانند مایت واروا وجود دارد.
✅ بعد از خارج کردن و استقرار در کلنی نیاز به تغذیه مصنوعی دارد.
✅ نصب شان ها در قاب ها و دیگر مشکلات مربوط به شان های استخراج شده.
✅ امکان آسیب رساندن به اموال دیگران برای خارج کردن شان ها وجود دارد.
✅ کلنی در سال اول ممکن است به تولید عسل خوب نرسد.