کلیات بره موم زنبورعسل و چگونگی استحصال

امروزه دانش پزشکی به شکل فزاینده ای در جستجوی روشهایی جهت پیشگیری از بروز بیماریهای روده ای ومعده ای ودرمان انهاست.ودلیل اصلی شیوع این بیماری اولا نبود درمان موثر ومصرف غداهایی که از ترکیبات سمی رشد کرده وبعنوان بخشی از نیاز غدایی ما انسانها جایگاه خاصی پیدا کرده است.
فراورده های زنبور عسل سالم امروزه بعنوان مطمعن ترین وسالم ترین منبع غذایی در بین تمام گروههای معالج بیماران اعم از خوامخواران وطب سنتی ودانش پزشکی روز  معرفی شده است چرا که وجود کوچکترین الودگی سمی در گیاهان مولد شهد وگرده باعث مرگ زنبورهای کارگر شده وانها بهترین شهد را از سالم ترین گلها جمع اوری وبعنوان معجون اعجاب انگیز عسل در اختیار انسانها قرار میدهند.امروزه دانش زنبورداری به عسل محدود نمیشود وفراورده های دارویی  زیادی از این حشره پرکار بدست می اید.

یکی از ارزشمندترین مواد موجود در کندوهای عسل  ،، بره موم  ،،  میباشد.
بره موم امروزه جایگاه خاصی در دانش پزشکی پیدا کرده و جا دارد زنبورداران محترم در کنار برداشت عسل به استخراج این ماده ارزشمند روی اورند .
سعی بر این دارم نحوه  استخراج بره موم از کندوها را به روش ساده در اختیار بزرگواران قرارداده تا در کنار برداشت عسل به دیگر فراورده ها از جمله بره موم روی اورده تا کمک مالی موثری در این صنعت به زنبورداران کرده باشد.
در رابطه با بره موم مطالب زیادی تا کنون عنوان شده است و همه زنبورداران محترم از این مواد ارزشمند اشنایی دارند .برایی اشنایی بیشتر و سلسله مطالب پیرامون بره موم باید اول شناخت مختصری از این مواد ارزشمند وخواص دارویی ونحوه مصرف داشته باشیم تا با اگاهی از این مواد به طریقه استخراج ان که بسیار ساده در عین حال درامد زا میباشد روی اوریم.

بره موم  چیست؟
بره موم از فراورده های جنبی زنبور عسل میباشد  که زنبورها  انرا از ترکیب  صمغ های جمع اوری شده از گیاهان ، موم، گرده گل و..... تهیه میشود.
 بره موم حاوی :     50 درصد ترکیبات رزینی(فلاونوییدها)30 درصد موم (اسیدهای چرب،والکلها)  10 درصدروغنهای فرار وحلقوی،  5درصد گرده گل(اسیدهای امینه وپروتیین) ،و5درصد مواد دیگر (کانی ها ،لاکتون ها،کینون ها،استروییدها، ویتامینها وقندها)
ترکیبات شیمیایی انها پیچیده وبستگی به فاکتورهای مختلفی نظیر انواع گونه های گیاهی،شرایط فیزیولوژیک زنبورها ،فصل سال وغیره دارد.
بره موم حاوی مقدار زیادی مواد معدنی نظیر کلسیم،منیزیم،سدیم،پتاسیم،اهن، روی،منگنز ،مس، کبالت،فسفر، گوگرد ،الومینیم وفلور است.
بَره‌موم ماده‌ای شبیه موم و از تولیدات زنبور عسل است، حالت آن خمیری شکل و چسبناک با بوی مطبوع که رنگ آن از سبز تا قهوه‌ای تیره متغیر است. رنگ و عطر بره موم در مناطق مختلف متفاوت بوده و خصوصیات آن بستگی به نوع گیاهان موجود در هر منطقه دارد. بره موم، در هوای سرد، ترد و شکننده و در هوای گرم، نرم و چسبناک می‌شود.
مواد اولیه بره موم رزین میباشد .رزین همان موادی است که هنگام بریدن یا خراش درختان از محل اسیب دیده تراوش میکند واین مایع تراوش شده از درخت موجب پانسمان محل زخم تنه درختان میباشد نام این مایع رزین میباشد.در بعضی از درختان صمغی که از خود تراوش کرده و به بدنه درختان چسبیده اند مواد تشکیل دهنده اصلی بره موم هستند و این صمغ ها در سوزنی برگها و....بیشتر دیده میشود.

موارد استفاده بره موم در کندو
بره موم به عنوان ماده ی ضد عفونی کننده و عاملی موثر در پیشگیری از ورود و شیوع بیماریها در کندو محسوب می شود. بره موم در محل ورود زنبوران به داخل کندو قرار دارد و به دلیل این که زنبورها پیش از ورود به کندو از روی آن عبور خواهند کرد، احتمالا می تواند نقش ضد عفونی کننده دست و پای زنبوران را در بدو ورود به کندو ایفا نماید.
همچنین پر کردن شکافها، تنگ کردن سوراخهای تهویه، تنگ کردن دریچه پرواز در زمستان، ترمیم شکستگی ها، جلا دادن و ضد عفونی کردن جدار داخلی کندو و قابها، محکم کردن محل اتصال قابهای عسل به کندو و به یکدیگر از دیگر کاربردهای بره موم است.

رزین چیست؟
رزین سیستم  ایمنی درختان وگیاهان میباشند.
اگر درختی اسیب ببیند ، یا پوست ان خراشیده شود، رزین ها از نقاط اسیب دیده به بیرون تراوش میکنند تا جای ،، زخم،، را درز بندی کند وجلوی تراوش مایع انرا بگیرد.
بعصی از رزین درختان چسبناک بوده و پس از تراوش بشکل برجستگی گلوله مانندی درامده که مورد استفاده زنبورها بوده وبعد از خشک شدن دیگر بکارشان نمی اید.
گیاهان مختلف با انواع واریته ها از خواص دارویی والایی برخوردارند وبیشک  بسیاری از این رزین ها از جایگاه ارزشمندی  در ردیف داروهای دارویی برخوردار هستند.
رزین ها از هر منبعی که جمع اوری شوندجزء اصلی یعنی حدود 50 درصد بره موم را تشکیل میدهند.
در اغاز زنبورهای عسل به جمع اوری ماده ای میپردازند که جهان گیاهان برای بقا ، تندرستی ویکپارچگی خود بدان وابسته هستند.
گاهی وقتها زنبور عسل به اجبار برای مسدود کردن سوراخهای موجود در بدنه کندو در صورت دست نیافتن به رزین از هر گونه مواد چسبناک مثل قیر و دیگر مواد موجود در طبیعت بهره جسته تا جلوی عواملی که کندو را مورد تهدید قرار میدهد را بگیرد.

مسدود کردن دریچه پرواز کندوها با بره موم از طرف زنبور
اینکار را برای جلوگیری از تهدیدهای فصای بیرون کندو( باد،حشرات موذی ، ضدعفونی) انجام میدهند.

نقش بره موم در کندو
همکاران توجه بفرمایید تمام مطالب که خدمتتان عنوان میشود مستقیم با نحوه برداشت بره موم از کندو در ارتباط میباشد.
بره موم را زنبور عسل برای پرکردن  شکاف های بدنه ، کف کندو،و تمام سوراخهای موجود در بدنه کندو  بکار میبرند تا  جلوی ورود هوا ، نور ، مهاجمان بالقوه مثل عنکبوت ها ، مورچه ها ، و دیگر جاندارانی که  ممکن است برای ادامه زندگی یا مصرف گرده وعسل به محیط گرم یورش برند ، ایجاد میگردد
ارسطو برای مشاهده رفتاری زنبور عسل کندویی شیشه ای دراختیارشان گذاشت ، اما زنبور عسل زیر بار نرفتند و نور را تهدیدی بر علیه خود میدانستند و زمانی بکارشان مشعول شدند که داخل شیشه را کاملا با ماده تیره و چسبنده  اندود کردند و این نشانه روشنی استفاده از بره موم  برای جلوگیری از ورود روشنایی به داخل کندو بود.

یکی از روش های استخ راج بره موم از کندو استفاده از همین نور یا هوا میباشد که در ادامه به استحضار همکاران میرسد.

ایا تا کنون از خود پرسیده اید چگونه یک کلنی زنبور عسل با جمعیت با لای 5000 در محیطی عملا سربسته و تنگ با دمای ثابت 35 درجه با میزان رطوبت 70 تا 90 درصد میتواند دوام بیاورد؟
این شرایط موجود بیشک برای رشد انواع میکروبها و گسترش بیماریها اماده میباشد.
ولی زنبور عسل نه تنها در چنین محیط کوچکی زندگی و دوام اوردند ، بلکه در همین محیط طی میلیونها  سال تولید مثل کرده و نسلشان به انقراض نرفته است.
داخل کندو برای تولید نوزادان همانند ادمیان بوده ولی بدن ما از سازو کار دفاعی پیچیده ای برخوردار میباشد  در حالی که زنبورها از سازو کار دفاعی بنام بره ،، بره موم ،، استفاده میکنند.
شاید این امر طاهرش تعجب اور باشد و مشکل بتوان به باور رسید که بره موم سازو کار دفاعی زنبور عسل داخل کندو میباشد ولی باید بپذیریم که:
بره موم بشکل موثر نوعی سیستم ایمنی دفاعی خارجی برای زنبور عسل فراهم می اورد که وظیفه خود را به طرق گوناگون در کندو ایفا میکند.
این ماده  در بر گیرنده  فرایندهای دارویی بسیار پیچیده ای میباشد که جنبه هایی از ان هنوز برایمان بطور کامل شناخته نشده است.

برخورد  زنبور عسل با مهاجمان
زنبورها با توجه به تنگ تر کردن سوراخ پرواز  ، همه مهاجمان را نمی توانند از کندو دور  نمایند.
مثل حلزونها ، مارمولک های ریز،موش ها و  جیرجیرکها و ......که گاهی در جستجوی گرما وغذا به درون کندو راه می یابند.
زنبوران عسل حشرات کوچک و قابل حمل را داخل کندو تا سرحد مرگ نیش زده و پس از مرگ ان حشره او را از کندو بدور می اندازند.ولی در مورد موش ها زنبورها تا سرحد مرگ انها را نیش زده ولی لاشه مرده انها رو قادر به خارج کردن از کندو نمیباشند انها پس از تخلیه روده ها بدن حیوان پوسیده شده که در کندو موجب تعفن و بیماری میشود  را،  مومیایی کرده  و انقدر بره موم را به جایگاه لاشه انتقال داده تاتمام نقاط بیرونی انرا با بره موم پوشانده و سرانجام انرا موم اندود مینمایند.
به این ترتیب این لاشه مرده دیگر هیچ تهدیدی برای کندو محسوب نمیگردد.
نقش بره موم در این سطح بازتاب فرایندی است  که در سطح کوچک درون کندو انجام میگیرد .وقتی به بررسی ویژه گیهای  داروشناسی بره موم میرسد ملاحظه میکنین  که چگونه باکتریها در درون کندو  نه تنها تجزیه ونابود میشوند ، بلکه خنثی و بی اثر میگردند.
این حالتی است  مشابه رابطه بین جهان طبیعی و دنیای دست ساز و مومیایی انسانها که مصریان مبتکر این پدیده در هصر فراعنه بوده اند.

خواص بره موم
 بره موم یکی از کارامدترین تولیدات زنبور عسل میباشد که از گیاهان سودمند طبیعت به انسان تحویل داده میشود.
بره موم شبیه یک داروی شیمیایی عمل نمیکند که باکتریها وویروس های خارجی و میکروب ها را تخریب کند ، اما  توانایی  بدن برای مقابله با بیماری را  افزایش میدهد .
بره موم تنظیم کننده هورمونها  ویک انتی بیوتیک نیز به شمار میرود که خود محرک  طبیعی مقاومت بدن است .
بره موم ممکن است توسط هر شخص سالم یا بیمار مورد استفاده قرار گیرد به همین جهت محافظت کننده در برابر میکروارگانیسم ها میباشد.
پژوهشگران امروزه بره موم را به شکل کپسول، قرص،اسپری گلو،کرم پوست  تولید و جویدن ان مثل ادامس جهت ضدعفونی دهان و گلو طرفداران خاصی پیدا کرده و در سطح وسیعی صنایع داروسازی به ارزش این مواد ارزشمند چشم دوخته است و میطلبد تا زنبورداران در سطح گسترده ای به تولید این مواد ارزشمند دست یابند.

خواص دارویی بره موم
برای بره موم طی 30 سال گذشته تحقیقات زیادی صورت گرفته وخواص دارویی ویژه ای به ان نسبت داده شده است که عبارتتد از :
-ضد حساسیت
-ضد اسید معده
-انتی بیوتیک
-ضد قارچ
-ضد التهاب
-ضد پرتو (تشعشع)
-انتی اکسیدات ومحافظت کننده
-ضد عفونی کننده
-ضد تومور ( سرطان )
-ضد ویروس وتحریک کننده سیستم ایمنی

نحوه استخراج بره موم از کندو
در سلسله مطالب پیرامون بره موم موارد زیادی را میتوان پیرامون این مواد ارزشمند برشمرد هدف برشمردن نقش بیشمار وخواص ان برای کندوها وانسانها بطور اختصار بوده تا با داشتن زمینه کوتاهی پیرامون این مواد ارزشمند به تولید ان در کندوها بپردازیم هر چند که همکاران مجرب خود استاد فن  در جهت استخراج در این خصوص میباشند.واما..
پیشتر در سلسله مطالب عنوان کردم که هرگونه عوامل تهدید کننده  بر علیه کندوها از فضای بیرون شامل نور و هوا را زنبورها مسدود کرده و انرا مستقیما تهدیدی بر علیه کلنی و زندگی دسته جمعی خود میدانند.
و اگر به کندوها دقت کرده باشید بره موم را در ورودی پرواز و بین قابها یا چسباندن انها به بدنه کندو ویا درز و سوراخ کندوها علاوه بر مصارف داخلی بکار میگیرند .  
حال ما باید با ایجاد تله  و فعال نمودن این تهدیدها انها را وادار به تولید وجمع اوری بره موم بنماییم.
استخراج بره موم به راحتی وبه ساده گی صورت میگیرد ونیاز به سازماندهی زنبورها نمیباشد.
تنها ابزار مورد نیاز ، تله بره موم میباشد که باید از مواد نو وسالم تهیه شده تا در حین کار موجبات دردسر ومشکلاتی را برای برداشت  ایجاد ننماید.

تله بره موم :

که یکطرف ان سطح صاف و طرف دیگر دارای برجستگی میباشد

روش اول : گذاشتن تله بره موم بر روی یک کندو با زنبور 10 تا 8 قابی

       
قبل از اینکه درب کندو را بر روی تله بره موم قرار دهیم ،حداقل دو یا چهار طرف درب را مانند شکل بالا سوراخ میکنیم سپس بر روی کندو قرار میدهیم.

حتما باید قسمت برامدگی تله بره موم بطرف قابها باشد

در بعضی از درب های کندو دوطرفش سوراخ تهویه وجود دارد با ایجاد سوراخ در دوطرف دیگر جریان باد بهتر صورت گرفته و عمل بره موم گیری روی تله را زودتر انجام میدهند.

با قراردادن چهار تکه چوب در چهار گوش زوار بالای کندو میتوانید درب کندو را رویش قرارداده تا جریان باد و نور به داخل کندو صورت گیرد.

روش دوم : قراردادن نایلون بر روی قاب میباشد که برامدگی روی قاب را با گذاشتن چند تکه چوب انجام میدهیم.

نایلون بر روی کندوهای کف باز اگر موارد تهدید برای زنبورها فراهم گردد بهتر کارایی داشته و رویش بره موم خوبی میزنند کندوهای کف بسته مشکل تهویه در فصل بهار وتابستان برایشان پیش می اید.

اگر دقت کرده باشید برامده گی هایی بر روی تله بره موم وجود دارد یا اشاره شد به اینکه زیر نایلون را تکه چوب قرار دهیم دلیلش اینست که:
1 -  ملکه براحتی بتونه تمام قسمتهای کندوها از جمله بالای قاب و زیر تله را کنترل ومدیریت و براحتی رفت وامد کنه.
شاید باورمان بر این باشد که ملکه فقط یک ماشین تخم گذاریست و بین قابها بسر میبرد. نه ، چنین نیست.
وقتی میگوییم ملکه مادر کلنی هاست یعنی فرمانده و عامل نظم و زندگی موروثی واجتماعی یک کندو به وجود ملکه بستگی دارد .
2 -  تمام سطح تله را زنبورها بتوانند بره موم بگیرند .

توضیح در مورد فیلم بالا
اگر سلسله مطالب استخراج  بره موم را مطالعه فرموده باشید خلاصه ای بوده از انچه خدمت همکاران عنوان شد.
بعد از خواص و شکلهای مصرف بره موم به نحوه استخراج اشاره کردند .
انچه در این فیلم باید خدمت همکاران باز گو نمایم نحوه برداشت بره موم بعد از درز بندی زنبورها بوده بدین شکل که:
تله بره موم را از کندو جدا در نایلون قرارداده و انرا 24 ساعت داخل فریزر میگذارند تا کاملا یخ زده و نحوه برداشت راحت تر باشد
 سپس تله را  حلقه کرده و مانند فیلم بالا اقدام به برداشت بره موم نمایید.

یکی از مواردیکه در هنگام استفاده از تله بره موم باید انجام دهید پاک کردن روی قابها از موم ها وبره موم میباشد که قبلا زنبورها انها را بکار میگرفتند.

تا چه زمان  از تله گذاری و استخراج میتوان استفاده کرد؟
* تا هر زمانیکه تهدیدهای ایجاد شده  بیرون از کندو به زنبورها صدمه وضرر نرسانند
* از فصل بهار تا شهریور و حتی تا ابانماه در صورت داشتن یک جمعیت ده قابی میتوانید ازتله بره موم استفاده فرمایید حتی زمان بدنه یا طبق داشتن زنبورها در اوج شهد دهی میتوانید روی اخرین طبق زیر درب قرار دهید.

میزان جمعیت کندو برای تولید بره موم به چه میزان باشد ؟
* هر چه جمعیت قویتر باشد بهتر میباشد جمعیت زنبورها باید در حدی باشند که سطح کامل تله را پوشش دهند  مهمترین کاری که همکاران برای تولید بره موم بهتر میتوانند انجام دهند مواردیکه موجب تهدیدات زنبور را از بیرون فراهم می اورد (نور، هوا ) و انها را منجر به جمع اوری بره موم مینماید  میباشد.در بعضی از کشورها حتی برای وادار کردن زنبور به تولید بره موم وسط درب کندو را توری یا  شیشه پلاستیکی گذاشته تا نور مستقیما به درون کندو وقابها بتابد.

منبع : بره موم داروئی طبیعی از کندوی زنبورعسل
ترجمه سید مظاهر سیدی