خواص بره موم و کاربردهای بره موم
بره موم حاوی حدود 50 درصد صمغ یا رزین گیاهان، 30 درصد موم 10 درصد اسیدهای چرب ضروری، 5 درصد گرد گل و 5 درصد دیگر آن از ترکیبات آلی، ویتامینها و عناص معدنی مانند: نقره، سدیم، جیوه، مس، منگنز، آهن، کلسیم، وانادیم و سیلیس است. مقدار و نوع ترکیبات بره موم بسته به مکان، زمان جمع آوری و روش تولید آن متفاوت است.
روش تولید به وسیله زنبور
زنبور ابتدا تکه های رزین یا صمغ تراوش شده از جوانه یا تنه برخی درختان را به وسیله پاهای عقب و قطعات دهانی جدا می کند و سپس آنها را به کمک بزاق دهان نمناک و شکل حبه مانند به آن می دهد و در نهایت به وسیله ی آرواره ها و به کمک پاها حبه ها را در داخل سبد گرده در پاهای عقبی قرار داده و به کندو حمل می نماید.
مصارف بره موم در کندو
بره موم به عنوان ماده ی ضد عفونی کننده و عاملی موثر در پیشگیری از ورود و شیوع بیماریها در کندو محسوب می شود. بره موم در محل ورود زنبوران به داخل کندو قرار دارد و به دلیل این که زنبورها پیش از ورود به کندو از روی آن عبور خواهند کرد، احتمالا می تواند نقش ضد عفونی کننده دست و پای زنبوران را در بدو ورود به کندو ایفا نماید.
همچنین پر کردن شکافها، تنگ کردن سوراخهای تهویه، تنگ کردن دریچه پرواز در زمستان، ترمیم شکستگی ها، جلا دادن و ضد عفونی کردن جدار داخلی کندو و قابها، محکم کردن محل اتصال قابهای عسل به کندو و به یکدیگر از دیگر کاربردهای بره موم است.
خواص پزشکی بره موم
این ماده خارق العاده خواصی شامل اثر ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد انگلی، آنتی اکسیدانی، ضد التهابی، ضد پوسیدگی دندان دارد، همچنین به عنوان تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، بهبود دهنده اختلالات دهان و لثه، بی حس کننده موضعی، کاهش دهنده فشار خون کاربرد دارد.
کاربرد آرایشی
کاربردهای پوستی و آرایشی امروزه متداولترین مصارف برای بره موم و عصاره های آن می باشند. اثرات آن روی ترمیم و نوسازی بافت کاملاً بررسی گردیده است. بره موم همراه با خواص باکتری کشی و قارچ کشی خود، فوائد بسیاری در کاربردهای مختلف در مواد آرایشی فراهم می آورد .
بسیاری از ویژگیهای مفید بره موم (پروپولیس) شامل :
فعالیتهای ضد باکتری، ضد قارچی، ضد ویروسی، ضد جوش سر وصورت، ضد التهاب و ضد اکسیداسیون به علاوه ترمیم زخمها، تحریک جریان خون و مخاط و اثرات بی‌حسی موضعی آن می‌باشند. سمیت کم و سازگاری خوب آن با پوست نشان داده شده است. ولی بایستی در نظر داشت که جزئی عکس‌العملهای حساسیت‌زاد را دارا می‌باشد.
بره موم اصولا به عنوان یک عامل ضد بو و پاک‌کننده پوست استفاده می‌شود. البته به عنوان یک نگاهدارنده و محافظت کننده هم کاربرد دارد.
بعضی از اعمال و کاربردهای بره موم در مواد آرایشی در ذیل فهرست شده‌اند:
- عامل ضدباکتریایی
- ضد بوها و ضد عرقها
- عامل مشابه sebum و ضد پوست اندازی و شوره سر
- شامپوها و لوسیونهای مو
- عامل ضد میکروبی و ترمیم‌دهنده
- فرآورده‌های پس ازاصلاح صورت
- عامل ضد تحریک و ضد باکتری
- ضد جوش صورت
- عامل پاک کننده
- دهان شویها و خمیر دندانها
- نگهدارنده
- در همه موارد بالا
- گیرنده رایکالهای آزاد
- کرم ضد پیری
کاربرد دارویی
مصارف دارویی بره موم شامل مداوای قلب و عروق (کم خونی)، دستگاه تنفسی (بعلت بیماری های عفونی مختلف)، مراقبت دندان، پوستی (ترمیم بافت زخم ها، اگزما، التیام زخم بویژه زخمهای سوخته، ناخوشی قارچی)، بیماری های عفونی (غشاءمخاط و زخمها)، مداوای سرطان، تقویت و بهبود دستگاه دفاعی بدن، دستگاه هاضمه (زخمها و عفونتها)، حفاظت و تقویت کبد و بسیاری دیگر می باشند.
استعمال خارجی مسقیم عصاره های اتانول یا پمادهای فشرده (حاوی 33 % بره موم ) نتایج خوبی در استفاده دامپزشکی برای التیام جراحت و زخمها نشان داده است. جراحی پلاستیک نیز عصاره های بره موم را برای تسریع رد التیا م زخم و کاهش پیشرفت بافت زخمی بکار می برد
کاربرد در تکنولوژی مواد غذایی
در اثر فعالیتهای آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضد قارچی، بره موم را بعنوان ماده نگهدارنده به مواد بسته بندی غذائی اضافه می کنند. طولانی کردن نگهداری ماهی منجمد تا 3-2 برابر بوسیله مولفان مختلف، ذکر گردیده است. اضافه نمودن فقط 30 پی پی ام بره موم به جیره های غذایی مرغ های تخم گذار، تولید تخم مرغ، تبدیل غذا و وزن مرغ را تا 6-5 % افزایش داده است. افزایش وزن اضافی را برای جوجه کبابی، وقتی که 500 پی پی ام بره موم به جیره های غذائی آنها اضافه گردید، تا 20% گزارش شده است
کاربرد سنتی
در اروپا و شمال آفریقا، خواص التیام زخم توسط بره موم و نیز از زمانهای باستان مصریان، یونانیها و رومیها شناخته شده بود. در اواخر فصل دوازدهم، فرآورده های داروئی حاوی بره موم برای معالجه عفونتهای دهان و گلو و همچنین پوسیدگی ( استخوان یا دندان ) شرح داده می شوند. بره موم بطو ر متداول در مواد نگهدارنده چوب یا ورنیها بکار رفته است. امروزه بره موم در آفریقا، در داروهای گیاهی مانند ضد آب نمودن ظروف و چوب، چسب، تهیه نخ کمان و برا ی طبلهای زهی استفاده می شود.
سایر موارد مصرف بره موم
پژوهش برای مصرف بره موم ادامه دارد. کاربرد در آفت کش ها و قارچ کش ها هنوز در مرحله آزمایش می باشد. زنبورداران از بره موم آب شده همراه با موم یا در یک محلول آمنیاک استفاده می کنند، زنبورداران مهاجر برای داخل کندو ها یا تله های گرده از این مواد ذکر شده جهت جذب گروههای زنبور استفاده می کنند.
تهویه کافی و در معرض جریان هوا قرار دادن بعد از رنگ آمیزی با محلول آمونیاک هر دو ضروری هستند. مالیدن بره موم یا رنگ کردن آن ( بعد از آب کردن با موم حاصله از شان های کهنه ) از مضرات و عواقب استفاده از آمونیاک خطرناک و سمی جلوگیری می کند.
روند فعلی برای بازگشت به روشهای محیطی سالمتر و روشهای تولید انرژی با شدت کمتر در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، افزایش قدرت خرید مصرف کنندگان و رشد بازارها برای تولیدات گرانتر ممکنست به رشد قابل ملاحظه ای در مصرف و کاربردهای جدید بره موم ، بویژه در مواد آرایشی و فن آوری مواد غذائی منجر شود.
