عوامل مؤثر در تفکیک زنبور عسل ماده
تاکنون برای تفکیک ماده ها علل مختلفی ذکر شده است که می توان به عوامل زیر اشاره کرد.
عوامل ژنتیکی:
در زنبورهای جنس Melipona مشاهده شده که نسبت تولید ملکه به کارگرها یک به سه است. بنابراین کاملاً مشخص است که تفکیک جنسیت ماده ها به وسیله دو ژن صورت می گیرد. یعنی اگر هموزیگوت باشد به تولید کارگر و اگر هتروزیگوت باشد به تولید ملکه منجر خواهد شد. در این زنبورها گرچه ترکیب غذای لارو نیز در تفکیک ماهیت ماده ها مؤثر است ولی نقش ژنها عامل اصلی می باشد.
عوامل محیطی:
عوامل مختلف محیطی ممکن است منجر به تفکیک ماهیت ماده شود. مثلاً در مورچه ها در صورتی که دوره رشد جنینی در تخم در خلال زمستان صورت گیرد رشد آنها سریع تر بوده، درشت تر شده و حاوی مقدار بیشتری RNA خواهند شد و نهایتاً به ملکه تبدیل خواهند گردید. برعکس در صورتی که رشد جنینی در طول تابستان انجام شود لاروها کوچکتر شده و مقدار RNA آنها کمتر و به کارگر تبدیل می شوند.
علل تغذیه ای:
در بعضی از زنبورها مانند زنبورعسل، بعضی از زنبورهای پارازیت، مورچه ها و زنبورهای مخملی (جنس Bombus) ترکیب شیمیائی غذای دوره لاروی نقش اساسی در تعیین و تفکیک جنسیت ماده ها دارد. مثلاً در شرایط طبیعی در صورتی که ملکه زنبورعسل کشته شده و از بین برود، اگر در داخل کندو نوزاد جوان (لاروهای سنین اولیه) وجود داشته باشد، زنبورهای کارگر یک یا چند سلول کارگری حاوی نوزادان جوان را تغییر شکل داده و به سلول ملکه تبدیل می کنند. سپس به لارو موجود در آنها به مقدار زیادی ژله سلطنتی داده به طوری که پس از مدتی تبدیل به ملکه خواهد شد.
بنابراین در اینجا نوع غذا عامل اصلی تفکیک ماهیت ماده ها محسوب می شود. همانطور که قبلاً گفته شد در زنبورها وضعیت هاپلودیپلوئیدی آنها عمومیت داشته، نرها هاپلوئید و ماده ها دیپلوئید می باشند. جفتگیری افرادی که از نظر ژنتیکی بهم شباهت داشته باشند منجر به مرگ و میر در نوزادان شده و قدرت ادامه حیات آنها در نسل های مختلف کاهش می یابد.
