آشنایی با فسفولیپاز A2 ؛ یکی از مواد موثر در زهر زنبور عسل

زهر زنبور عسل از آن دست موادی است که شناخت آن نیاز به مطالعات جدی محققان در عرصه های مختلف دارد. آنالیز ترکیبات زهر زنبور عسل، خود از مهمترین اقداماتی است که باید برای آشنایی هرچه بیشتر با زهر زنبور عسل مورد توجه قرار گیرد. مواد مختلفی از زهر زنبور شناختاه نشده باقی مانده است؛ اما در مقابل برخی مواد مثل فسفولیپاز A2 از جمله موادی است که در ترکیبات زهر زنبور عسل وجود دارد.

؛؛  در این مطلب قصد داریم به صورت مختصر به نکاتی برای معرفی بیشتر این ماده موثر موجود در زهر زنبور عسل بپردازیم. این نکات ممکن است برای محققان و افرادی که قصد استفاده از زهر زنبور عسل در تولیدات خود را دارند، مفید باشد.

فسفولیپاز A2 چیست؟
فسفولیپاز A2 که PLA2 نیز نامیده می شود، آنزیمی است که اسید چرب را در موقعیت دو فسفولیپید شکاف داده و هیدرولیز اتصال پیوند اسیدهای چرب دوم و مولکول گلیسرول را انجام می دهند. این فسفولیپاز بطور خاص پیوند sn-2 acyl فسفولیپیدها را به رسمیت می شناسد و بطور کاتالیستی پیوند را هیدرولیز می کند. علاوه بر این، اسید آراشیدونیک و اسید لیزوفسفاتیدیک را آزاد می کند. پس از اصلاح پایین دست توسط سیکلواکسیژناز یا لیپوکسیژنازها، اسید آراشیدونیک به ترکیبات فعال موسوم به ایکوزانوئیدها تبدیل می شود. ایکوزانوئیدها شامل پروستاگلاندین ها و لکوترین ها هستند که به عنوان مواد ضد التهابی طبقه بندی می شوند

آنزیم های فسفولیپاز A2 معمولاً در بافت های پستانداران و همچنین سم حشرات و مارها یافت می شوند. به دلیل افزایش فعالیت PLA2 ناشی از نیش مار یا حشراتی مثل زنبور عسل، اسید آراشیدونیک به طور نامتناسب از غشای فسفولیپید آزاد می شود. در نتیجه وارد شدن این ماده در محل نیش، باعث التهاب و درد خواهد شد.

؛؛  فسفولیپاز A2 شامل چندین خانواده پروتئین نامرتبط با یکدیگر هستند که فعالتی انزیمی رایج دارند. دو خانواده مهم این نوع آنزیم، نوع مخفی و فسفولیپازهای سیتوزولی A2 هستند. خانواده های دیگری نیز وجود دارند که قصد نداریم در این مطلب به آن ها اشاره کنیم.

یکی از مهمترین این خانواده های خانواده فسفولیپاز مخفی است که با عبارت اختصاری sPLA2 نمایش داده می شود. این نوع آنزیم در زهر زنبور عسل وجود دارد. این نوع از از آنزیم باعث می شوند تا زنبور با نیش زدن به طعمه، وی را متوقف کرده و از حرکت او جلوگیری کند. البته این در شرایطی است که دوز وارد شده به بدن طعمه به اندازه کافی باشد.

خانواده های دیگر فسفولیپاز A2 مورد بحث این مطلب نیست و شواهدی از حضور آنها در زهر زنبور عسل نیز وجود ندارد. در نتیجه از توضیح در مورد آنها خودداری می کنیم.

برخی ویژگی های فسفولیپاز  A2
نشان داده شده که sPLA2 باعث کاهش التهاب در پستانداران با کاتالیز اولین مرحله از مسیر اسید آراشیدونیک با تجزیه فسفولیپیدها و در نتیجه اسیدهای چرب از جمله اسید آراشیدونیک می شود. این اسید آراشیدونیک سپس متابولیزه می شود تا چندین مولکول التهابی و ترومبوژنیک تشکیل شود.

برخی تحقیقات نشان می دهد که سطح بیش از حد sPLA2 به درمان یا بهبود چندین بیماری التهابی کمک می کند. همچنین برخی از مطالعات از اثرگذاری این ماده بر روی کاهش التهابات عروقی حکایت دارد.یکی از ویژگی های مهم فسفولیپاز A2 که نوعی هشدار برای والدین محسوب می شود، این است که سطح بیش از حد این ماده در کودکان، با التهاب همراه است. برخی تحقیقات نشان می دهند که این ماده ممکن است باعث تشدید آسم و همچنین التهاب در سطح چشم شود.

افزایش فعالیت sPLA2 در مایع مغزی نخاعی انسان مبتلا به آلزایمر و بیماری اسکلروز مشاهده شده است. این موضوع می تواند به عنوان یک نشانه افزایش نفوذپذیری سد مایع مغزی و نخاعی باشد.در سلول های طبیعی مغز، تنظیم PLA2 تعادل بین تبدیل اسید آراشیدونیک به واسطه های التهابی و ترکیب مجدد آن به غشاء را تشکیل می دهد. در صورت عدم تنظیم دقیق فعالیت PLA2 در مغز انسان، مقدار نامتناسب واسطه های پیش التهابی تولید می شود. استرس اکسیداتیو ناشی از التهاب عصبی  بوده و خود عاملی برای بروز بیماری های عصبی مانند بیماری آلزایمر، صرع و دیگر بیماری های عصبی است.

افزایش فعالیت فسفولیپاز A2 یک واکنش حاد است که در حین التهاب افزایش می یابد. به همین علت است که دوز بالای زهر زنبور عسل باعث بروز مشکل در دیسک کمر، فتق و رماتیسم می شود.. افزایش سطح این ماده در بدن انسان همچنین با اختلالات عصبی روانی مانند اسکیزوفرنی و اختلالات رشد فراگیر (مانند اوتیسم) همراه است.

آیا فسفولیپاز A2 ماده ای خطرناک است؟
شاید با مطالعه موارد فوق شما بیش از انکه با این ماده به عنوان یک ماده درمانی ارتباط برقرار کرده باشید، از آن ترسیده اید! بله میزان دوز نامناسب این ماده اگر به بدن انسان وارد شود، ممکن است مشکلات حادی برای فرد به وجود آورد. یکی از دلایلی که حمله تعداد زیادی زنبورهای عسل به یک فرد باعث مشکلات شدید و حتی مرگ وی می شود، بالا رفتن سطح فسفولیپاز A2 در بدن او است.

اگر می خواهید از خواص درمانی فسفولیپاز A2 بهره مند شوید، باید دوز مشخصی از زهر زنبور عسل را به بدن خود وارد کنید. حتی ممکن است لازم باشد تا برای درمان برخی بیماری های خاص، فسفولیپاز A2 از زهر زنبور عسل خارج شده و مورد استفاده قرار گیرد. به همین علت است که گفته می شود به هیچ وجه زهر زنبور عسل را بدون تجویز مورد استفاده قرار ندهید و حتی برای زهردرمانی به هر پزشکی مراجعه نکنید.

فسفولیپاز A2 اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد می تواند مفید و اگر به صورت غیر حرفه ای به کار رود، می تواند مشکلات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. در هر صورت شما با مواد سمی مواجه هستید که در زهر زنبور عسل وجود دارد تا حشره ای یا حتی انسان را از پا در بیاورد. پس اگر می خواهید از این زهر به عنوان پادزهر استفاده کنید، باید هوشیاری لازم را به کار ببندید. فراموش نکنید که استفاده از زهر زنبور عسل شوخی بردار نیست.