گرده افشانی درختان میوه توسط زنبورعسل

نزدیک به ۱۰۰۰ گونه زنبورعسل در شمال غربی آمریکا، نزدیک به اقیانوس آرام شناخته شده‌اند که تنها تعداد اندکی از آن‌ها برای گرده افشانی در باغ‌ها مفید تشخیص داده شده‌اند.
استفاده از حشره‌کش‌ها و از دست رفتن محیط‌های مساعد آشیانه سازی سبب کاهش تعداد زنبور‌های وحشی گرده افشان شده است. زنبور‌های بامبل(Bumble bee) به سبب داشتن موهای زیاد و جثه بزرگ، گرده افشان‌های خوبی هستند، اما متاسفانه قادر به تولید جمعیت فراوانی از این نوع زنبور نبوده‌ایم. زنبور‌های وحشی دیگری نیز وجود دارند، اما تعداد آن‌ها برای یک گرده افشانی مناسب کافی نیست.
زنبورهای عسل، مهمترین حشرات گرده افشان برای تولید تجاری میوه‌اند. زنبور‌ها تنها حشرات پرورش یافته‌ای هستند که از آن‌ها می‌توان برای گرده افشانی باغ‌ها استفاده کرد. از آن رو که این حشرات، گرده افشان‌های کارآمدی هستند، هر زمان، هر مکان و هر گلی که لازم باشد می‌توان از آن‌ها بهره گرفت و تعدادشان قابل کنترل است.
برای باغداران عملی نیست که خودشان صاحب کندوی زنبور عسل باشند، چرا که مانند دیگر حیواناتی که در مزارع نگهداری می‌شوند، در تمامی سال به مراقبت نیاز دارند. از سوی دیگر، باغدار، تنها مدت کوتاهی به یک کندوی خوب نیاز دارد. بنابراین، باغدار همیشه به مهارت زنبوردار در پرورش کندوهای سالم در هنگام باز شدن گل‌ها بسیار وابسته است.

رفتار زنبور عسل در هنگام چرا
در هر زمان معین تقریباً ۱/۳ زنبور‌های کندو در حال چرا و به دنبال شهد یا دانه‌ی گرده‌اند. زنبورهای در حال چرا، بندرت در یک پرواز دانه‌ گرده و شهد را همزمان جمع آوری می‌کنند. یک زنبور در هر پرواز بر ۵۰ تا ۱۰۰ گل می‌نشیند. نسبت زنبور‌های جمع کننده‌ی شهد به دانه گرده، به امکان پرواز، نیازهای کندو و فراوانی شهد و دانه گرده بستگی دارد. بط.ر کلی، ۸۰% زنبور‌هایی که بر گل‌های سیب می‌نشیند شهد و ۲۰% آن‌ها دانه گرده جمع‌اوری می‌کنند.
بیشتر (۸۰%) زنبور‌های عسل که بر گل‌های گیلاس و آلبالو می‌نشینند، دانه گرده گرد می‌آورند. از آنجا که زنبور‌های جمع کننده دانه گرده، بیشتر از زنبور‌های جمع کننده شهد در گرده افشانی موثرند، باغداران کندوهایی را ترجیح می‌دهند که درصد بیشتری از جمعیت آن از گروه جمع کنندگان دانه گرده باشند. کندوهای بزرگ که تعداد زیادی زنبور‌های نوزاد دارند، پیش از کندوهای کوچک، زنبور جمع کننده دانه گرده به بیرون می‌فرستند.
زنبورها شهد را از بالا و یا از کناره گل سیب جمع‌آوری می‌کنند و ممکن است که در گرده افشانی گل‌ها موثر باشند یا نباشند. زنبورهایی که با نشستن در بالای گل، با فرو کردن زبان خود به درون گل، شهد را جمع‌آوری می‌کنند، بر اثر تماس با سطح کلاله همیشه عمل گرده افشانی را انجام می‌دهند. زنبور‌هایی که پاهایشان را روی گلبرگ‌ها می‌گذارند و از کنار گل و با فرو بردن زبانشان از بین پرچم‌ها، شهد را جمع‌آوری می‌کنند به سبب عدم تماس با سطح کلاله، عمل گرده افشانی را انجام نمی‌دهند.
تنها در حدود ۵۰% از گردآورندگان شهد در سیب لبنانی از بالای گل عمل می‌کنند. به همین سبب امکان دگر گرده افشانی موثر کمتر خواهد بود. در یک باغ سیب که رقم‌های گرده دهنده بدون گل بودند، تنها ۷%  از زنبورها در سیب قرمز لبنانی از بالای گل شهد جمع آوری می‌کردند. در بیشتر سیب‌های زینتی که به عنوان گرده دهنده کاشته می‌شوند، درصد زیادی از زنبور‌ها از بالای گل شهد جمع اوری می‌کنند و در نتیجه دگرگرده‌افشانی بسیار موثر انجام می‌شود.
از دیدگاه شیوه‌ی گِردآوری شهد توسط زنبورعسل، آن‌ها که از کنار عمل می‌کنند بازدهی بیشتری دارند، چرا که ۲ ثانیه زودتر این کار را انجام می‌دهند. روش چَرا، رفتاری آموختنی و شرطی است؛ یعنی زنبوری که از کنار گل عمل می‌کند، تنها در شرایط اجبار و اضطراب به جمع‌آوری شهد از بالای گل روی می‌آورد. تعداد زنبور‌هایی که در سیب قرمز لبنانی از بالای گل شهد را گِرد‌آوری می‌کنند، تابعی از ساختمان گل و رقم گرده دهنده برای دگر‌ گرده افشانی است.
بر پایه مشاهدات ما در گل‌هایی که گلبرگ‌هایشان کاملاً باز می‌شوند و فاصله‌ی بیشتر از هم دارند، احتمال فعالیت زنبور از کنار گل بیشتر است. افزون بر این هر چه گل‌ها پیر‌تر شوند، به سبب اینکه گلبرگ‌ها بیشتر از هم باز می‌شوند، زنبور‌ها بیشتر از کنار گل فعالیت می‌کنند. همچنین در رقم‌هایی که فاصله بین قاعده پرچم‌ها در آن‌ها زیاد است، فعالیت زنبور‌ها از کنار بیشتر است.
برای اینکه دگر گرده‌افشانی به طور موثری انجام گیرد، زنبور می‌بایستی در همان نخستین روز باز شدن گل بر آن بنشیند، شاید بهتر آن باشد که رقم‌هایی از سیب قرمز لبنانی بیابیم که گل‌هایی فنجانی شکل داشته باشد تا زنبور عسل نتواند شهد را از کنار جمع آوری کند.
از آنجا که در زنبور، تمایل به یادگیری دیده می‌شود و این حشره، چَرا را از کنار ترجیح می‌دهد، بهتر است امکان و فرصت چرا از کنار هر چه کمتر برایش فراهم آید. یک رقم گرده دهنده مناسب با گل‌های فنجانی شکل که در قاعده پرچم‌ها فاصله‌ای نداشته باشد کاهش میزان فعالیت چرا از کنار در گل‌های سیب قرمز لبنانی را در پی خواهد دارد. درصد نسبتاً زیادی از زنبور‌ها در سیب گلدن از کنار فعالیت می‌کنند. در نتیجه استفاده از این رقم به عنوان گرده دهنده به افزایش تعداد زنبور‌هایی منجر می‌شود که از کنار گل سیب قرمز لبنانی شهد جمع می‌کنند.
فعالیت زنبورعسل تحت تأثیر شرایط آب و هوا قرار می‌گیرد. در دمای پایین‌تر از ۱۵/۶ درجه سانتی‌گراد، تعداد بسیار کمی از زنبور‌ها پرواز می‌کنند. اگر سرعت باد بیشتر از ۲۴ کیلومتر در ساعت باشد سبب کاهش فعالیت زنبور می‌شود و یا فعالیت آن را کاملاً متوفق می‌کند. شدت نور نیز اگر کمتر از ۶۰۰۰ فوت شمع باشد، کاهش فعالیت زنبور را به دنبال خواهد داشت.
نیروی حوزه‌ای (Field force) یا تعداد واقعی زنبوران عسل که در باغ فعالیت می‌کنند، از اطلاعات مهم و حیاتی است. برای تعیین نیروی حوزه‌ای در یک باغ باید به آهستگی در اطراف یک درخت کرد و تعداد زنبور‌هایی را که روی شکوفه‌ها در مدت یک دقیقه فعالیت می‌کنند شمرد. این کار را بایستی دست کم در مورد ۱۰ درخت، در دمای ۱۸/۳ درجه سانتیگراد یا بالاتر و زمانی که تقریباً باد نمی‌وزد تکرار کرد.
از روی این شمارش‌ها، میانگین میانگین تعداد زنبور‌ها در هر درخت بر دقیقه تعیین می‌شود. در باغهایی که درختان به مرحله بلوغ رسیده‌اند می‌بایستی تعداد ۲۰ تا ۲۵ زنبور روی شکوفه‌های سیب، ۱۰ تا ۱۵ زنبور روی شکوفه‌های گلابی و ۲۵ تا ۳۵ زنبور روی شکوفه‌های گیلاس و آلبالو فعالیت کنند. این اعداد نشانه‌ی ان است که تعداد زنبور‌های گرده‌افشان برای یک گرده افشانی کامل کافی است.