موم ماده ای پرکاربرد از گذشته تا امروز

این قدمت تاریخی استفاده از موم زنبور عسل باعث شده تا نگاه ویژه ای به این ماده حیات بخش شود. به همین علت است که امروزه نیز دانشمندان زیادی بر روی این ماده تحقیقات خود را انجام می دهند. روز به روز نیز بر کاربردهای موم عسل در پزشکی، صنعت و زندگی روزمره افراد اضافه می شود.

شاید بد نباشد به منظور این که بتوانیم به صورت جامع تری در مورد زنبور عسل و فرآورده های آن صحبت کنیم، تاریخچه استفاده از موم زنبور عسل را مورد بررسی قرار دهیم این تاریخچه نشان دهنده نگاه تمدن های بشری به موم به عنوان یک ماده طبیعی و منحصر بفرد و خاص است و اوج درایت مردمان گذشته را نشان می دهد.

استفاده گذشتگان از موم در پزشکی
یکی از مهمترین کاربردهای موم زنبور عسل که باعث شده بود این ماده مورد توجه دانشمندان بیشتری در دنیا قرار گیرد، استفاده از این ماده در پزشکی و طبابت بوده است. همانطور که می دانید روش طب سنتی در گذشته به پارامترهای مختلفی وابسته بوده است. یکی از مهمترین موارد، خواص مختلف یک ماده در مقابله با مشکلات مختلف بوده است. موم زنبور عسل در کندو کاربردهای زیادی از خود نشان می داده و همین موضوع باعث شده بود توجه پزشکان و طبیبان آن زمان را به خود جلب نماید.

اطلاعات دقیق و مشخص در مورد استفاده از موم در یونان و مصر باستان نشان می دهد این ماده می توانست به عنوان یک ماده کاربردی در قسمت های مختلف علم پزشکی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از مهم ترین کاربرد هایی که پزشکان آن زمان از موم بهره می بردند، ساختن مواد مومیایی بوده است. در کنار مواد دیگر برای ساخت مواد اولیه مومیایی استفاده می شد، موم نیز به عنوان یک ماده موثر به کار گرفته می شد. همین نکته اهمیت بالای این ماده را برای علم پزشکی آن زمان نشان می دهد.

علاوه بر این، درمان بسیاری از بیماری های پوستی با کمک موم در دوران باستان مورد توجه بوده است. همچنین برطرف کردن دردهای مفصلی نیز به کمک موم زنبور عسل انجام می شد که نشان دهنده کاربرد زیاد این ماده در پزشکی گذشتگان بوده است. برخی معتقدند جوامع بشری که از عمل های جراحی استفاده می کردند، از موم در قسمت های مختلف عمل به ویژه برای بخیه زدن استفاده می کردند.

استفاده گذشتگان از موم برای روشنایی
یکی از ویژگی های مهم موم که باعث کاربرد خاص آن در دوران باستان بوده، استفاده از این ماده برای روشنایی است. در مصر، روم، یونان و حتی ایران باستان از موم به عنوان یک ماده موثر در روشنایی استفاده می شد. برای این منظور موم به صورت شمع درآمده و با استفاده از فیتیله روشنایی قسمت های مختلف چه در معابر عمومی و چه در خانه ها و مکان های سرپوشیده را تامین می کرد.

یکی از ویژگی های موم که باعث شده از این ماده در دوران باستان به عنوان یک ماده برای روشنایی استفاده شود، ماندگاری بیشتر این ماده نسبت به دیگر مواد روشنایی دهنده مثل پی بوده است. شمع موم زنبور عسل مدت زمان بیشتری مکان مدنظر را روشن نگه می دارد و در نتیجه نیاز به تعویض و رسیدگی کمتری خواهد داشت.

استفاده گذشتگان از موم در صنعت
تحقیقات تاریخدانان نشان می دهد که در روم باستان از موم تولید شده توسط زنبور عسل به عنوان مواد اولیه در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است. البته صنایع آن زمان آنقدر پیشرفته نبوده و منظور از صنعت، کارگاه های تولیدی مختلف است که از موم استفاده می کرده اند.

از مهم ترین صنایعی که از موم زنبور عسل استفاده شده و بقایای آن نیز هنوز پابرجاست، استفاده از موم در صنعت کوزه گری دوران باستان است. در واقع با کمک زنبور عسل تلاش می شده ماندگاری سفال های ساخته شده در آن زمان افزایش پیدا کرده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری به عمل آید.

علاوه بر این، در صنعت نساجی دوران باستان نیز از موم زنبور عسل استفاده می کردند. ساخت پارچه های مقاوم تر از جمله کاربردهای موم در صنعت نساجی بوده است. همچنین افزایش استحکام نخ با موم زنبور عسل نیز از جمله کاربردهای موم در گذشته به ویژه در صنعت چرم بوده است.

استفاده گذشتگان از موم در معابد و عبادتگاه ها
بقایای به دست آمده از بت ها و عروسک های موجود در معابد یونان و روم باستان نشان می دهد که بسیاری از این عروسک ها با استفاده از موادی تشکیل شده اند که یکی از مواد اصلی آن ها، موم بوده است. در واقع از موم برای ماندگاری بیشتر این عروسک ها استفاده می شد تا جای ممکن عمر عروسک ها یا بت های موجود در معابد افزایش پیدا کند.به طور کلی دیدگاه مردم در دوران باستان نسبت به موم زنبور عسل این بوده که این ماده می تواند محافظ خوبی در برابر انواع آسیب و آفات باشد. به همین علت هم مهمترین بت های خود را موم اندود می کردند تا از آسیب در امان باشد.

خرافات در استفاده از موم در گذشته
شاید بد نباشد در کنار تمام خواص علمی که در گذشته برای موم زنبور عسل وجود داشته، نگاهی نیز به خرافات و اشتباهاتی بیاندازیم که مردم دوران باستان نسبت به داشته اند. البته همین موضوع نشان دهنده اهمیت بسیار بالای موم زنبور عسل در گذشته بوده که نشان می دهد کاربرد این ماده تا چقدر حیاتی به شمار می رفته که خرافاتی نیز برای آن شکل گرفته است.

یکی از مواردی که از موم به صورت خرافی گزارش شده این بوده که در برخی کلیساها از موم به عنوان ماده ای برای دور کردن شیاطین و اجنه استفاده می کردند. در واقع مردم در آن زمان بر این باور بودند که نوعی اثرات ماورایی در موم وجود دارد که می تواند شیاطین را از خود دور کرده و در نتیجه از آن برای دور کردن بلا استفاده می کردند.

کاربردهای خرافی دیگری نیز از موم در دوران باستان وجود داشته که قصد نداریم به این موارد اشاره کنیم. با این حال باید توجه داشته باشید که موم تا چه اندازه برای مردم گذشته اهمیت داشته و چرا متاسفانه امروز تا این حد مصرف موم به حاشیه رفته است.

-